Pieter van der Aa (1659-1733)

Aan het begin van de achttiende eeuw schreef de Zwitserse arts Albrecht von Haller in zijn dagboek dat hij nergens zoveel boekhandels en drukkerijen had gezien als in Leiden. Inderdaad maakte het Leidse boekbedrijf in deze periode een nabloei door na het gouden tijdvak van gerenommeerde uitgevershuizen als Elzevier, Hackius en Maire. De meest interessante figuur onder de Leidse boekverkopers van rond 1700 was zonder enige twijfel Pieter van der Aa (1659-1730). Deze zoon van een Duitse steenhouwer vestigde al gauw zijn reputatie als academische uitgever door de publicatie van klassieke tekstuitgaven, groots opgezette thesauri van de antieke wereld en een nieuwe standaardeditie van de Opera omnia van Erasmus. In 1715 werd hij daarom aangesteld als drukker van stad en universiteit. Maar in tegenstelling tot zijn voorgangers bracht Van der Aa, die een gewiekst zakenman was, met veel succes ook populair-wetenschappelijke uitgaven, atlassen en rijk geïllustreerde salontafelboeken op de markt. Zelf beschikte hij over een enorme bibliotheek en prentenverzameling. In dit zestiende deel van de Zeven Provinciën Reeks wordt leven en werk van deze uitzonderlijke figuur uit de Nederlandse boekgeschiedenis beschreven.    

'Hoftijzers studie levert een goed overzicht van de werkzaamheden van handelsman Van der Aa. [...] Met deze studie is, mede door de vele illustraties waarmee ze - net als vele publicaties van Van der Aa - verlevendigd is, een waardevolle bijdrage geleverd aan de kennis over deze boekdrukker.' Annelies de Jeu, Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 115/2

'Wie wil weten hoe het er in de uitgeverij rond 1700 aan toeging, krijgt een goed beeld uit het boekje van Paul Hoftijzer, waarin hij gegevens uit diverse Europese archieven [...] bijeensprokkelde.' Jan Dirk Snel in: Trouw 27-3-1999

'Paul Hoftijzer voegde al zijn kennis, ook uit vroegere publicaties, over de voornaamste boekenman uit het begin van de achttiende eeuw in Leiden samen. De nieuwe publicatie geeft die kennis op een vlotte manier weer; het lezen is zondermeer een genoegen, terwijl er een enorme hoop kennis in het boekje is samengebald.' P.J.M. de Baar in: Jaarboek Dirk van Eck 1998

'De schrijfstijl van het boek is prettig en door vele bronfragmenten komt de 17e eeuw weer tot leven. Indrukwekkend zijn de uitvoerige lijsten van archiefbronnen en literatuur. Voor iedereen die zich wil verdiepen in 17e-eeuwse boekhandelaren is dit een waardevol naslagwerk.' Saskia de Boer in: Holland 32 (2000) 1-2.

Natuurlijk is het laatste woord hiermee niet gezegd - H wijst nadrukkelijk op nader te bestuderen aspecten - maar onze kennis en inzicht in Van der Aa's werkzaamheden is er stevig op vooruitgegaan. Deze inspirerende monografie is rijkelijk, maar vooral doeltreffend geïllustreerd, in een aangenaam formaat. Het doet verlangen naar een reeks van even degelijke, goed gedocumenteerde en vlot lezende werkjes over andere drukkers uit de Nederlanden (zoals D. Martens, G. Leeu, C. Plantijn, en de dynastieën van Elzevier, Blaeu, Moretus?). Een aanrader!' M.d.S. in: Kroniek van het bibliotheekwezen 25 (2000).