Maar we wisten ons door de Heer geroepen

Nederlanders emigreerden naar Zuid-Afrika en sloten zich aan bij een plaatselijke kerk of ze stichtten er zelf een. Zuid-Afrikaanse theologiestudenten volgden in Nederland een deel van hun opleiding. Nederlandse zendelingen werkten onder de Bantoes, Zoeloes en andere Afrikaanse volkeren. Kerken en kerkelijke groeperingen in beide landen onderhielden contacten met elkaar, soms in een breder internationaal verband. Tussen protestants-christelijk Nederland en Zuid-Afrika bestond een levendige uitwisseling van personen en ideeën, ook - of misschien wel juist - tijdens de jaren dat Zuid-Afrika een repressief politiek systeem van apartheid kende. Hoe heeft deze culturele en religieuze transfer het debat over apartheid in beide landen beïnvloed? In deze bundel behandelen zeven historici en twee theologen aspecten van dit vraagstuk, waarbij zowel de steun voor apartheid als de strijd ertegen aan bod komt. Want in dit conflict wisten beide partijen zich 'door God geroepen'.    

Inhoud: CASPAR DULLEMOND/BARBARA HENKES/JAMES KENNEDY, Inleiding   WOUTER MARCHAND, In navolging van ‘de grote Grensoverschrijder’. Jan Buskes, John Collins en de vroege anti-apartheidsbeweging als onderdeel van een global civil society, 1956-1965   YARA VAN ’T GROENEWOUT, ‘Wat heeft ons spreken nog voor zin?’ De Gereformeerde Kerken in Nederland en het debat over het Programme to Combat Racism, 1975-1978   RETIEF MULLER, 'Hij was een van ons.'  Beyers Naudé en zijn Nederlandse netwerk   GEORGE HARINCK, Een ‘frontaanval op apartheid’. Het ándere neocalvinisme van Herman Bavinck als inspiratiebron voor de Zuid-Afrikaanse theoloog Bennie Keet   ERICA MEIJERS, Zwarte ervaring in een wit debat. De beursstudenten van de Zuid-Afrikaanse Broederkring en hun bijdragen aan het debat over apartheid in de Nederlandse kerken   CASPAR DULLEMOND,  Hameren op het aambeeld van de kerkelijke correspondentie. De vrijgemaakt gereformeerden in het Zuid-Afrika van  de apartheid, 1948-1978   BERNARD SLAA, ‘Zo zag ik Zuid-Afrika!’ Ds. Gijmink als verrassende initiator van de Nederlands Zuid-Afrikaanse Werkgemeenschap   BARBARA HENKES, ‘Dan neem jij iets van die Skepper in jou eie hand’. Botsende betekenissen van ras en religie in een Nederlands-Zuid-Afrikaans verwantschapsnetwerk   Slotbeschouwing

'Hierdie boek word aanbeveel weens sy insiggewende analises van die komplekse verhouding tussen stamverwante kerke en gelowiges in  Holland en Suid-Afrika. In die krisis waardeur daardie verhouding gekom het, het albei partye deur die Here geroepe gevoel en daarvolgens opgetree.' Bob Wielenga in: In die Skriflig / In Luce Verbi, februari 2018

'Er zijn inmiddels heel wat studies over de Nederlandse antiapartheidsstrijd verschenen. [...] Er is dus bepaald ruimte voor historische studies op dit terrein. Daarom is de eerder dit jaar verschenen bundel Kerk en apartheid in transnationaal perspectief meer dan welkom. [...] Interessante opstellen, alleszins de moeite van het lezen en overdenken waard. Maar de bundel als geheel roept vooral de vraag op naar meer; naar analyses en beschrijvingen over diverse onderdelen van dat brede onderzoeksterrein. [...] Het zou dus nuttig zijn te onderzoeken hoe en waardoor taal en denken in christelijke kring zich ontwikkelden, inclusief de weerstand ertegen. Kortom: een bundel die vraagt om een vervolg.' Gerrit Schutte in: Maandblad Zuid-Afrika september 2017, p. 180

In het Nederlands Dagblad van 7-4-2017 besteedt buitenlandcommentator Aad Kamsteeg uitgebreid aandacht aan de bundel, die hij met 'rode oortjes' en 'gekromde tenen' gelezen heeft: 'Doordat het boek is geschreven door zeven historici, twee theologen en een antropoloog heeft het heel uiteenlopende invalshoeken. [...] Maar we wisten ons door de Heer geroepen geeft interessante historie.Heeft het boek ook een boodschap voor nu? Misschien niet expliciet, maar impliciet natuurlijk wel. Uiteraard moet eens mens kritisch zijn over war hij al dan niet aan overtuigingen van anderen overneemt. Maar niemand kan principieel ongestraft zijn eigen gang gaan zonder cross border contacten. Isolement leidt tot blikverenging. Dit boek over 'Kerk en apartheid in transnationaal perspectief' onderstreept dat nog eens.' Aad Kamsteeg in: Nederlands Dagblad, Geloof p. 8-9

'In het bestek van deze recensie kan 'Maar we wisten ons door de Heer geroepen' geen recht worden gedaan. De lezers moeten dit zelf maar doen; dat is leerzaam en de moeite waard. Tien scherpzinnige bijdragen worden hun aangeboden, zoals zij zullen zien, zodra zij de inhoudsopgave raadplegen. [...] Samenvattingen van de bijdragen en registers zijn toegevoegd. Personalia van de scribenten ontbreken evenmin en mooie illustraties zijn hier en daar opgenomen, die bijvoorbeeld van de erepromotie van C.F. Beyers Naudé in 1972 aan de Universiteit in Amsterdam. Knappe bundel, niets dan lof.' JW in: De Stem van het Boek 2017/1, p. 14. Ook besproken in: Novum 36 (december 2017), p. 3. Ook gesignaleerd op: OnderWeg.nl, 21 juli 2017.

Uit deze bundel blijkt dat de Nederlandse kerken aanvankelijk redelijk positief dachten over het apartheidsbeleid van de regering in Zuid-Afrika. In een achtergrondartikel in het Friesch Dagblad van 14 februari 2017 vertelt Barbara Henkes over de veranderende houding van Nederland ten opzichte van het apartheidsbeleid in de decennia na de Tweede Wereldoorlog.