Geen cent te veel

In 1884 kreeg de weduwe Kieviet van de hervormde diaconie in Goes te horen dat haar bedeling werd verlaagd. De vrouw zou het kerkelijk armbestuur hebben voorgelogen en over aanzienlijk meer geld beschikken dan ze zelf wilde toegeven. Diaken Roskes deed in de vergadering van de kerkenraad uitgebreid verslag van het huisbezoek dat hij bij de weduwe had afgelegd. Op zijn vraag of ze over een spaarpot beschikte, had ze in eerste instantie geantwoord: 'Een potje? Misschien f8,- of f9,-.' Roskes, die de weduwe niet geloofde, antwoordde: 'Eerlijk dat je 't zegt. Kom laat eens zien.' Toen zij haar spaarpot pakte, nam Roskes die af en telde zelf het geld. Hij zette zelf de spaarpot weg en vond daarbij nog een zakje geld. Dit voorval is illustratief voor de behandeling waaraan vele bedeelden op het Zeeuwse platteland in de negentiende eeuw waren blootgesteld. In Geen cent te veel staan vele voorbeelden waaruit blijkt dat de armbestuurders hun bedeelden zagen als kinderen die men geen moment uit het oog mocht verliezen. Waar het accent in de tot nu toe verschenen studies lag op de grote steden in de periode vóór 1800-1850, onderzoekt Albert Kort de geschiedenis van de armenzorg op het platteland in de moderne tijd. Hij beschrijft welke mensen bedeeld werden, wie de armbestuurders waren, hoe de armen tegenover hun weldoeners stonden, waar de armenzorg uit bestond en op welke wijze de kerkelijke en burgerlijke armbesturen er in slaagden hun machtspositie tot diep in de twintigste eeuw te behouden.    

'De geschiedenis van armoede en armenzorg is hoofdzakelijk vanuit stedelijk perspectief geschreven. Er is nog maar weinig onderzoek verricht naar de armenzorg op het platteland en er is dienaangaande evenmin veel verschenen over de periode na 1850. Het is daarom des te verheugender dat Albert Kort voor zijn proefschrift een aantal Zuid-Bevelandse dorpen tussen 1850 en 1940 bij de kop heeft gepakt. (...) Hoe dan ook, de auteur zorgt er op vele momenten voor dat de lezers niet vergeten dat dit over mensen van vlees en bloed gaat. We vinden de beelden en armbestuurders terug, niet alleen in statistieken, maar des te aansprekender in hun levensverhalen of flarden daarvan.' Jeanine Dekker in: Zeeland 10 (2001) 4

'Albert Kort, docent geschiedenis aan het Goese Lyceum, biedt in zijn proefschrift Geen cent teveel. Armoede en armenzorg op Zuid-Beveland, 1850-1940, een onthutsende inkijk in de manier waarop met het armlastige deel van de bevolking werd omgesprongen. Op het platteland maakten de rijke boeren de dienst uit. Ze hadden er alle belang bij dat de arme dorpelingen net niet over de rand van het bestaansminimum vielen. De armen waren nodig om in de drukke perioden op het land te werken. De bedeling zorgde in feite voor het instandhouden van een goedkope arbeidsreserve.' Rinus Antonisse in: PZC 3 maart 2001

'Kort heeft bijzonder veel werk verzet en een fraai staaltje van vakmanschap afgeleverd. Hij ging letterlijk de boer op, nam geen genoegen met statistieken en gedrukte publicaties over armen en is erin geslaagd de identiteit van armbestuuurders en bedeelden goed uit de verf te laten komen. Het cijfermateriaal is verwerkt in een omvangrijke bijlage (399-503).' Ton Kappelhof in: BMGN 117 (2002) 1

Verder gesignaleerd in: Cd-rom Leesidee 2000-2005.