Kroniek van het klooster Bloemhof te Wittewierum

Het eerste deel van de kroniek van het klooster Bloemhof te Wierum is geschreven door Emo van Huizinge, omstreeks 1175 geboren in Fivelgo of elders in de Groninger Ommelanden. Hij studeerde artes in Oxford, rechten te Orléans en theologie in Parijs. Kort na zijn priesterwijding trad hij in in de tot dan toe niet erg succesvolle stichting van zijn neef Emo van Romerswerf en nam direct de leiding over. In 1209 werd het dubbelklooster opgenomen in de premonstratenzer orde en kwam het door een schenking in bezit van de kerk van Wierum. Daarop verliet Emo met zijn mannelijke volgelingen het oude klooster en trok naar Wierum waar hij klooster Bloemhof stichtte. Het dorp werd later naar de witte pijen van de monniken Wittewierum genoemd. De kloostergeschiedenis die Emo in verschillende fasen schreef, is geen kloostergeschiedenis in de traditionele vorm. Weliswaar beschrijft hij de fundatie van het klooster volgens de regels der kunst, maar vervolgens plaats hij zichzelf in het centrum van de gebeurtenissen. Bovendien worden de verhalende passages voortdurend onderbroken door beschouwingen over zijn persoonlijke zielestrijd en geestelijke gesteldheid, waardoor deze kroniek een prachtige bron is voor de mentaliteitsgeschiedenis. De kroniek werd voortgezet door Menko, de derde abt van Bloemhof. In tegenstelling tot Emo heeft Menko een 'echte' kroniek willen schrijven waarbij de persoonlijke elementen geheel naar de achtergrond zijn gedrongen en waarin zelfs de kloostergeschiedenis slechts een bescheiden plaats inneemt. Hij ordent zijn werk naar de 'jaren des Heren'. Evenals bij Emo in diens tweede gedeelte over de jaren 1219-1234 gaat Menko's belangstelling uit naar gebeurtenissen in Fivelgo en de overige Ommelanden, Groningen, Drente en Oost-Friesland. In tegenstelling tot zijn voorganger vermeldt Menko echter ook het wereldnieuws van zijn dagen. Menko begint met een levensbeschrijving van Emo, waarin hij deze schetst als voorbeeldig abt met vele kenmerken van heiligheid. Na de dood van Menko in 1276 is de kroniek door een onbekende schrijver nog voortgezet tot 1296.

Dit boek bevat een uitgave van de in het Latijn geschreven kroniek van Emo en Menko met daarnaast een vertaling in het Nederlands. De inleiding geeft een beeld van de historische context waarin de kroniek tot stand is gekomen en een beschrijving van de twee handschriften waarin de tekst is overgeleverd.

'Deze fraai uitgegeven tekstuitgave is meer dan een blijk van piëteit jegens H.P.H. Jansen, wiens jarenlange werk hieraan door zijn dood abrupt werd afgebroken: de kwaliteit van het geheel is dusdanig dat het om velerlei redenen een genoegen is om erin te lezen. Die lof strekt zich ook uit over de tweede editeur die de moeilijke taak heeft aangedurfd het werk van zijn meester te voltooien.' J. van Herwaarden in: BMGN 107 (1994) 1

'De Kroniek van Wittewierum heeft met deze voorbeeldige en goed verzorgde uitgave de plaats gekregen die ze verdient, een plaats ook die het werk en de persoon van de betreurde H.P.H. Jansen waardig is. Tot in lengte van jaren zal deze uitgave haar waarde bewijzen.' R. van Schaïk in: Groninger Kerken 8/3 (september 1991)

'(...) het [gaat] hier om een prachtig boek waarvan de positieve punten zijn: een scherpzinnige inleiding, een up to date gestelde teksteditie, een vlotte vertaling en een rijke annotatie. De heer Janse mag aldus gefeliciteerd worden omdat hij het werk van de betreurde hoogleraar Jansen tot een goed einde heeft gebracht.' P. Trio in: Trajecta (februari 1993).

N.B. Emo speelt de hoofdpersoon in een historische thriller van de Groningse schrijfster en beeldend kunstenares Ynskje Penning. Emo’s Labyrinth (2011, ISBN 978-90-90816099-1-3) beschrijft de avontuurlijke reis die Emo midden in de winter maakte om bij de paus zijn beklag te doen over de wederrechtelijke toe-eigening van de kerk van Wittewierum door de bisschop van Munster. Penning heeft deze reis, die in de kroniek slechts zes folia beslaan, als uitgangspunt genomen en verknoopt met de grote politieke problemen van die tijd, zoals de Vierde Kruistocht.