Het Gelders Athene

'Harderwijk is een stad van negotie. Men verkoopt er bokking, blauwbessen en bullen van promotie.' Dit bekende rijmpje geeft een weinig vleiend beeld van de Gelderse Universiteit die ooit te Harderwijk bestond. Deze instelling, waarvan nu nog maar weinig sporen zijn terug te vinden, begon haar bestaan in 1600 als illustre school, de eerste in zijn soort in de Noorderlijke Nederlanden. Achtenveertig jaar later werd de school een gewestelijke universiteit. Het bestaan van de Gelderse Universiteit is bij tijd en wijlen zeer moeizaam geweest. Geldnood, de Franse bezetting in de jaren 1672-73 en de concurrentie die zij een tijdlang ondervond vanuit Nijmegen, waar zo'n twintig jaar lang eveneens een universiteit bestond, waren daar debet aan. In 1811 besloot Napoleon dan ook tot opheffing van deze universiteit. Na haar laatste stuiptrekkingen als Rijksathenaeum in de periode 1815-1818 was het definitief gedaan met de instelling. Het Gelders Athene beschrijft verschillende aspecten van de geschiedenis en het functioneren van de eertijds kleinste en meest verguisde universiteit in het vroegmoderne Nederland.    

Inhoud: O. MOORMAN VAN KANPPEN, Woord vooraf   M. EVERS, Inleiding   Lijst van veelvoorkomende afkortingen   W.TH.M. FRIJHOFF, De betekenis van de Harderwijkse universiteit in nationaal perspectief   J. DUINKERKEN, De plaats van de Gelderse universiteit in de Harderwijkse samenleving   J.A.H. BOTS, Harderwijker professoren (1648-1812) en het benoemingsbeleid van de Gelderse curatoren    M. EVERS/E. JANSEN, De Gelderse Academie in de patriottentijd   O.S. LANKHORST, De bibliotheek van de Gelderse Academie te Harderwijk, thans te Deventer   EDWIN VAN MEERKERK, Nijmegen en de Harderwijkse Academie, 1648-1679   H. KROP, Tussen wetenschap en levensleer. De beoefening der wijsbegeerte aan de universiteit te Harderwijk   F.A. VAN LIEBURG, Het Gelders Athene in Neerlands Israël. De theologische faculteit van Harderwijk   JACOB VAN SLUIS, De zinnebeeldige theologie van Bernard Sebastiaan Cremer (1683-1750)   Appendix 1: W. FRIJHOFF/M.D. MAK. Hoogleraren aan de Illustre School, de Avademie en het Rijksathenaeum te Harderwijk 1600-1818   Appendix 2: M.D. MAK/W. FRIJHOFF, Literatuur over de Gelderse Academie te Harderwijk en haar hoogleraren   Appendix 3: K.J.W. PEENEMAN, De financiële situatie van de Academie van Harderwijk   Index

'Hoewel de afzonderlijke bijdragen onderling nogal verschillen in omvang en kwaliteit en er enkele dubbele passages voorkomen, is de bundel als geheel zeer geslaagd te noemen. Hij pretendeert niet het definitieve boek over Harderwijk te zijn, maar vele verschillende aspecten worden in detail behandeld en deze moderne universiteitsgeschiedenis is veel meer dan een pure instellingsgeschiedenis. (...) Een fraaie, verzorgde bundel derhalve, die een goed beeld geeft van verschillende aspecten van een universiteit die in het verleden vaak een slechte pers heeft gekregen. De auteurs slagen er goed in dit beeld te nuanceren en bij te stellen waar nodig.' Ad Tervoort in: Nieuwsbrief Universiteitsgeschiedenis 7 (2001) 1

'De bundel bevat nog een aantal belangwekkende bijlagen, zoals een overzicht met korte biografische aantekeningen over alle hoogleraren aan de universiteit, aan haar voorganger de Illustere School van 1600 tot 1648 en haar opvolger het Rijksathenaeum tot 1818.' In: Genealogie 8, 2002

'Wie de al met al interessante bundel heeft gelezen, stemt in met de conclusies van zijn auteurs, dat de Harderwijkse universiteit ten onrechte is onderschat. Een geschiedschrijving van de juridische en medische faculteiten zou een wenselijke aanvulling op de bundel zijn'. J.C. Bedaux in: Bijdragen Felua 9/10 (2000) 1.