De geest van Jan Salie

Waarom kwam er een einde aan de bloei van de Gouden Eeuw? Omdat de Nederlander in de Pruikentijd was ingedut en zo zijn ware volksaard had verloochend. Althans, dat dacht de negentiende-eeuwse publicist Potgieter, en velen met hem. In 1842 probeerde hij zijn tijdgenoten wakker te schudden met het schrikbeeld van de 'patroon aller slaapmutsen': Jan Salie. Pas als de jansaliegeest was verdreven zou Nederland weer zichzelf worden en zijn waardige positie tussen de wereldmachten hervinden. Maartje Janse, als historica verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, schetst de geschiedenis van dit denken over verval en herstel van Nederland vanaf de achttiende eeuw. De angst voor verval zette aan tot handelen: op allerlei manieren probeerden beschaafde burgers het herstel van het land te bevorderen. Zo werd 'de geest van Jan Salie' bestreden.