Het universitaire bedrijf in Nederland

Efficiency - excellentie - professionalisering - rendementsverbetering: elke universitaire beleidsnota staat tegenwoordig bol van dergelijke termen. Universiteiten moeten zich onderscheiden, met minder geld meer studenten snel aan een bul helpen en zo efficiënt mogelijk excellent onderzoek doen waarvan de samenleving maximaal profiteert. Daarom wringen zij zich in de ene reorganisatie na de andere, volgens telkens nieuwe managementmodellen. Het aantal ambtenaren en managers dat moet zorgen voor rendementsverbetering in het onderwijs, ondersteuning van het onderzoek, bewaking van de efficiency en nog veel meer, is hierdoor explosief toegenomen. Alom wordt nu de klacht aangeheven, dat de universiteit is overgenomen door managers. Deze bundel beantwoordt de vraag hoe het zover heeft kunnen komen met de universiteit waar eens het gezag van de hoogleraar vrijwel onaantastbaar was.    

Inhoud: DE SAMENSTELLERS, Verantwoording   PIM HUIJNEN, Een vroeg verbond van kennis en kapitaal. L.K. Wolff en de professionalisering van het voedingsonderzoek in de jaren 1920 en 1930   PETER JAN KNEGTMANS, De rector of een directeur? Over macht en voorrang aan de Universiteit van Amsterdam, 1945-1955   HENK VAN RINSUM/ARIE DE RUIJTER, Van primus inter pares in de universitas tot chief executive officer in de McUniversity. De decaan als hybride functionaris   LEEN DORSMAN, Professionalisering als probleem. De val van een college van bestuur   LYANA FRANCOT/BALD DE VRIES, Adieu von Humboldt?Over domme organisaties en slimme mensen   JUDITH THISSEN, Informatie of reputatie? Vijftig jaar Utrechts beleid ten aanzien van de pers- en publieksvoorlichting over wetenschappelijk onderzoek   Over de auteurs   Register

'Uit de titel van het boek zou men niet opmaken dat de scribenten een probleem zien. Met professionalisering op zich is toch niks mis. maar dit blijkt anders te liggen [...]. Hoofdlijn in dat relaas is dat de genoemde ontwikkelingen niet nieuw zijn, maar een lange geschiedenis kennen. [...] Van deze boodschap en de eerste vier artikelen, terugblikkend op allerlei conflicten en ontwikkelingen uit de vorige eeuw, gaat dan ook een zekere geruststellende werking uit: niets nieuws onder de zon, zo lijkt het. [...] Maar deze geruststellende boodschap brengt ook een zeker onbehagen met zich mee. Is er in het huidige tijdsbestek echt niets aan de hand? De laatste twee artikelen geven op die vraag een antwoord en zijn tegelijkertijd verontrustender dan de voorgaande betogen. [...] De titel van de bundel had misschien anders moeten luiden: Het universitaire bedrijf. Over professionalisering en het gevaar van commercialisering van onderzoek, bestuur en beheer.' Martha Catania-Peters op: www.historischhuis.nl/recensies 05-06-11

'Het boek is op zichzelf al een niet mis te verstaan en waardevol statement met betrekking tot het thema van de bundel. In een tijd waarin "termen als efficiency, excellentie, professionalisering en rendementsverbetering" (p. 7) hoogtij vieren, kan een dergelijke verzameling van Nederlandstalige artikelen immers op weinig waardering rekenen van de universitaire overheden. Tegen deze achtergrond is de neiging om over te gaan tot een klaagzang dan ook erg groot, maar toch slagen de meeste auteurs erin om linken te leggen met de hedendaagse situatie zonder daarbij te vervallen in een discours van defaitisme.' Pieter Dhondt in: Studium 4 (2011) 1, p. 54-55.