Sinds haar ontstaan in de twaalfde eeuw is de universiteit een internationale aangelegenheid geweest. Op zoek naar kennis en inzicht trokken zowel studenten als geleerden over de grens. In de negentiende en de twintigste eeuw kreeg dit verschijnsel echter bijzonder trekken, omdat er een spanningsveld ontstond tussen het nationalisme en deze internationalistische ondertoon van het universitaire bedrijf. In deze bundel blijkt dat internationalisering vele gezichten heeft: van studenten op zoek naar leermeesters, collega-onderzoekers die elkaar in het laboratorium willen opzoeken, politieke vluchtelingen die hun talenten elders willen ontplooien, invloed van wetenschappelijke theorieën en wetenschappelijk thema's die alleen maar in internationaal verband onderzocht kunnen worden tot een regelrechte brain drain.
Inhoud: LEEN DORSMAN, Over de grens: inleiding DIRK VAN DELFT, Koude drukte. Het laboratorium van Heike Kamerlingh Onnes als internationaal centrum voor lage-temperaturenonderzoek DAVID BANEKE, Groningen – Leiden – de wereld. De succesvolle internationalisering van de Nederlandse astronomie LINDIE KORF, De Afrikaner nationalisten: producten van het Nederlandse hoger onderwijs? De casus van D.F. Malan, 1900-1905 MARIJN HOLLESTELLE, Paul Ehrenfest: katalysator van de internationale fysica PETER JAN KNEGTMANS, Gesloten grenzen? Spanningen rond de benoeming van buitenlanders aan Nederlandse universiteiten, 1918-1940 RUUD ABMA e.a., De Utrechtse School: 'ontmoeting over grenzen' GEORGE HARINCK, Internationalisering aan de Vrije Universiteit
'Stuk voor stuk zijn het heel lezenswaardige artikelen. Zij bestrijken soms onbekend terrein (Kamerlingh Onnes, de Nederlandse astronomie, Ehrenfest), halen soms minder bekende personen en episodes naar voren (de Amsterdamse farmacoloog Laqueur, de Amerikaanse contacten van Abraham Kuyper) en vestigen in een paar gevallen de aandacht op vrijwel onbekende thema's (de Utrechtse wortels van het apartheidsdenken van Malan en het wereldomspannende netwerk van een aantal Utrechtse fenomenologen). [...] kritische vergelijking met het meer recente verleden blijft achterwege. Dat is jammer, maar naar ik vrees wel kenmerkend voor de universiteitsgeschiedenis zoals in Nederland bedreven.' Klaas van Berkel in: BMGN 126 (2011) 3, p. 121-122
'Het jaarlijkse universiteitshistorisch congres in Utrecht van Leen Dorsman en Peter Jan Knegtmans met de bijbehorende publicatiereeks 'Universiteit & Samenleving' heeft zich op korte tijd ontwikkeld tot een ijkpunt in de Nederlandse universiteitsgeschiedenis. Net als in de vorige verzamelbundels slagen de redacteurs erin om een boeiende collectie artikelen bijeen te brengen waarin verschillende Nederlandse universiteiten de revue passeren. [...] Eén van de kernelementen die Dorsman aanhaalt in zijn inleidende hoofstuk is het spanningsveld dat in de loop van de negentiende eeuw ontstond tussen nationalisme en internationalisme, een idee dat terugkeert in het artikel over de Duitser Ernst Laqueur (hoogleraar farmacologie in Amsterdam) en de soms verhitte discussies over de benoemingen van buitenlandse hoogleraren. [...] Een tweede thema dat wordt aangekaart in de inleiding en waarin in de loop van de bundel voorbeelden van te vinden zijn, betreft de impulsen voor internationalisering. Vooral de ontwikkeling van nieuwe disciplines, met name binnen de experimentele wetenschappen, blijkt een belangrijke factor te zijn geweest in de buitenlandse contacten aan Nederlandse universiteiten. [...] Een dergelijke duidelijke onderzoeksvraag ontbreekt in sommige andere bijdragen en zeker het laatste artikel over de Utrechtse fenomenologische school is te zeer een opsomming van de realisaties en internationale relaties van de beroemdste leden van deze school. Bijna automatisch komt dan ook de vraag op naar de representativiteit van deze groep (en van andere in de bundel besproken voorbeelden) voor het internationale karakter van Nederlandse universiteiten, of juist de uniciteit ervan. Vandaar ook sluit ik mij volmondig aan bij de oproep uit de inleiding dat het eigenlijke onderzoek met betrekking tot de internationale contacten aan Nederlandse universiteiten nog moet beginnen.' Pieter Dhondt in: Studium. Tijdschrift voor Wetenschaps- en Universiteitsgeschiedenis 3 (2010) 2, p. 100