Historische werken (1482-1542)

De humanistische geleerde Gerard Geldenhouwer (Nijmegen 1482-Marburg 1542) heeft zich vooral verdienstelijk gemaakt als geschiedschrijver. Vier samenhangende werken van Geldenhouwer over het Nederlandse verleden zijn hier voor het eerst kritisch uitgegeven en vertaald: Lucubratiuncula de Batavorum insula (1520), Historia Batavica (1530), Germaniæ Inferioris historiæ (1532) en Germanicarum historiarum illustratio (1542). Het belang van deze werken is allereerst gelegen in de behandeling van het Bataafse verleden. Leunend op de klassieken toonde Geldenhouwer als eerste aan dat de Bataven de bewoners waren van het Nederlandse rivierengebied van Lobith tot de Noordzee. Zijn weergave van de Bataafse geschiedenis is bepalend geweest voor het beeld van de Bataven in de Nederlandse Republiek en ook daarbuiten, met name in kringen van het Duitse humanisme. De beschrijving van de Bataafs-Nederlandse geschiedenis is bovendien door Geldenhouwer tot in zijn tijd (1530) voortgezet, waarbij hij tot dan toe onbekend materiaal opnam, zoals zijn treurzang op de dood van Erasmus en zijn vertaling en voortzetting van een vermoedelijk verloren gegane Utrechtse bisschoppenkroniek. Binnen de Nederlandse humanistische geschiedschrijving komt aan Geldenhouwers historische werken een voorname plaats toe. De in deze editie opgenomen Nederlandse vertaling van de vier teksten en de verklarende aantekeningen maken Geldenhouwers werken nu ook toegankelijk voor een bredere kring van belangstellenden.