Naar de gesteldheid dier tyden

De wetenschappelijke term mediëvistiek duidt de wetenschappelijke beoefening van de studie der Middeleeuwen en de daarbij behorende hulpwetenschappen aan, inclusief de openbaarmaking en bestudering van juridische, sociaal-economische, godsdienstige, (historisch-) verhalende en literaire, kunst- en wetenschapshistorische bronnen. Adriaan Miltenburg heeft in dit boek onderzoek gedaan naar de manier waarop men zich in de negentiende eeuw met de (bestudering van de) Middeleeuwen heeft beziggehouden. Hij beperkt zich hierbij tot de bestudering van de middeleeuwse geschiedenis als zodanig en heeft gekozen voor vier invalshoeken.  In het eerste deel van zijn boek richt Miltenburg zich op de Tweede Klasse van het Koninklijk Instituut van Wetenschappen. Deze instelling diende als wetenschappelijke vraagbaak voor de regering, als concentratiepunt van geleerdheid en als initiator van letterkundig en historisch onderzoek. Haar leden waren aan de Nederlandse hogescholen en universiteiten verbonden dan wel als autoriteit op hun gebied tot het lidmaatschap verheven.

Met name W. Bilderdijk, D.J. en Jacob van Lennep en J.D. Meyer speelden een belangrijke rol in de beoefening van de mediëvistiek. In de negentiende eeuw waren het nog lang de wetenschappelijke genootschappen die door middel van het uitschrijven van prijsvragen, het uitgeven van bekroonde antwoorden en de publicatie van verhandelingen, bronnen en teksten, de bestudering van de Middeleeuwen gaande hielden en bevorderden. Daarom beschrijft Miltenburg in het tweede deel van zijn boek de belangstelling voor de Middeleeuwen binnen het Provinciaal Utrechts Genootschap van Kunsten en Wetenschappen. In het derde deel, over De Gids, laat Miltenburg zien op welke wijze de ontwikkelde lezer van dit toonaangevende algemeen culturele tijdschrift, de Middeleeuwen kreeg gepresenteerd. Het vierde deel behandelt één specifiek aspect van de mediëvistiek: de belangstelling voor de 'gewone mens' in de Middeleeuwen.