Schipbruggen waren bruggen, niet ondersteund door pijlers of palen maar door schepen. Deze waren eeuwenlang een onmisbare schakel voor reizigers en kooplieden. Schipbruggen maakten het mogelijk snel de grote rivieren over te steken en namen de plaats in van de traditionele veren. Als voorlopers van de huidige vaste oeververbindingen bleven sommige schipbruggen zelfs tot na de Tweede Wereldoorlog in gebruik.
Tussen 1600 en 1989 kende Nederland in totaal elf schipbruggen, vooral over de IJssel, de Neder-Rijn en Lek, de Maas en de Waal. Dit boek laat zien hoe deze bijzondere constructies functioneerden en welke rol zij speelden in het dagelijks leven en in de ontwikkeling van steden en regio's. De auteur beschrijft hoe elke stad, vaak in felle concurrentie met haar buren, een eigen schipbrug bouwde en exploiteerde. Geen brug was hetzelfde, al waren de omstandigheden vaak vergelijkbaar.
Ook de technische uitdagingen komen aan bod: storm en kruiend ijs, scheepvaart die werd geblokkeerd en de voortdurende strijd met hoog en laag water. Inventieve oplossingen, zoals het gebruik van de zogenoemde 'kakefeiten', tonen hoe vindingrijk men al rond 1700 was.
Een helder en rijk geïllustreerd boek dat inzicht geeft in hoe schipbruggen eeuwenlang het leven en reizen in Nederland bepaalden. Hun geschiedenis vertelt niet alleen over techniek en vervoer, maar ook over stedelijke ambities en de manier waarop gemeenschappen hun verbinding met de overkant organiseerden.
Wilke D. Schram (Zutphen, 1950) is historisch onderzoeker en werkte voor het Interkerkelijk Vredesberaad in 's-Gravenhage en aan de universiteiten van Groningen en Utrecht. Hij bestudeerde en publiceerde over civiele verdediging, kernwapenopslagplaatsen en Romeinse aquaducten. Recent publiceerde hij onder andere in de tijdschriften Zutphen, OER en Binnenvaart en in het Jaarboek Achterhoek en Liemers.
Woord vooraf 7
Inleiding 13
Geschiedenis 16
Kwetsbaarheden 17
Regelgeving 18
Economie 18
Techniek 20
Historische rivierovergangen 23
1 Westervoort 23
2 Doesburg 31
3 Zutphen 45
4 Deventer 62
5 Katerveer-Zwolle 75
6 Kampen 85
7 Arnhem 90
8 Vianen 102
9 Nijmegen 115
10 Hedel 129
11 Geertruidenberg 140
12 Broekhuizerwater-Doesburg 147
13 Vlissingen 152
14 Meerkerk 156
15 Militaire en andere tijdelijke schipbruggen 160
Slotbeschouwing 172
Schipbruggen in Nederland, een historisch overzicht 172
Wel of geen schipbrug? 174
Schipbruggen en economische ontwikkeling 178
Schipbruggen als onderdeel van de cultuur 179
Overeenkomsten en verschillen 183
De schipbrug als oude bekende? 184
Bijlagen 185
1 Schipbruggen in studieboeken 185
2 Doorvaartgelden en Rijnvaartaktes 189
3 Van houten naar ijzeren brugschepen 191
4 Onderhoud 193
5 Voorbeelden van tarieven 196
6 Kakefeiten en motoren 198
7 Doorvaartopeningen 1922/1924 207
8 Nazaten van schipbruggen 208
9 Reglementering 210
Tabellen 11-13 213
11 Schipbruggen in Nederland, een overzicht 213
12 Chronologie van schip-, gier-, spoor- en verkeersbruggen 214
13 Scheepsbewegingen nabij drie schipbruggen (13A en 13B) 216
Bibliografie 219
Verklarende woordenlijst 225
Register 229