Op 16 juli 1482 sprong Jan van Schaffelaar van de toren van Barneveld om zijn kameraden te redden. Het is een van de bekendste 'vaderlandse heldendaden' uit onze middeleeuwse geschiedenis. In de negentiende eeuw werd het verhaal gebruikt als lichtend voorbeeld van opofferingsgezindheid. In de twintigste eeuw verdween de moralistische duiding, maar de sprong zelf bleef bekend als één van die curieuze anekdotes van de vaderlandse geschiedenis. Antheun Janse, als historicus verbonden aan de Universiteit Leiden, beschrijft het incident tegen de achtergrond van de 'Hoekse en Kabeljauwse twisten', een partijstrijd die een belangrijk deel van de Noordelijke Nederlanden in zijn greep hield. Janse staat uitvoerig stil bij ontwikkelingen in bewapening en militaire organisatie die zich aan het einde van de Middeleeuwen voordeden, en probeert zo antwoord te geven op de vraag waaróm Van Schaffelaar sprong.
'Voor geïnteresseerden in het vaderlands verleden en smakelijk en verantwoord verhaal.' A.P.G. Spamer, Nederlandse Bibliotheekdienst, 4 maart 2004
'In dit nieuwe deeltje uit een van groot vakmanschap getuigende reeks detailstudies over het vaderlandse verleden komt de Leidse mediaevist Antheun Janse tot de ontnuchterende conclusie dat we van Jan van Schaffelaar vrijwel niets weten. "De sprong" wordt vermeld in een Utrechtse kroniek (...) en dat is eigenlijk alles. "Een historisch verantwoorde biografie van Jan van Schaffelaar behoort niet tot de mogelijkheden." Wel is het mogelijk, het verhaal van Jan van Schaffelaar in zijn historische context te plaatsen en dat heeft Janse op mijns inziens voortreffelijke wijze gedaan. Hij geeft ons een heldere indruk van de partijstrijd in de Noordelijke Nederlanden tijdens de Late Middeleeuwen. (...) Al eens eerder heb ik verklaard dat de historicus die toont verantwoord te kunnen populariseren, daarmee een meesterproef aflegt. Daarin is Janse zeker geslaagd, ook door zijn verantwoord gebruik van eigentijds jargon (een mooi voorbeeld vindt men op p. 13 waar Wijk bij Duurstede wordt aangeduid als "het bisschoppelijke crisiscentrum"). Opnieuw zijn de illustraties, zoals in alle deeltjes van deze serie die ik serieus heb bekeken, uitstekend gekozen.' Ph.M. Bosscher, in: Recensiebank historischhuis.nl, mei 2004
'Politieke troebelen, partijstrijd en mythevorming (...) lopen (...) als een rode draad door De sprong van Jan van Schaffelaar, een klein maar fijn boekje van de hand van de Leidse mediëvist Antheun Janse. Je kunt je afvragen of het verhaal van de roverhoofdman die zich (...) opofferde voor zijn kameraden door zich van de Barneveldse toren te storten toen de vijand daarom vroeg, wel zo'n memorabel feit is als eerder werd aangenomen. Toch is het goed dat Janse deze geschiedenis nog eens uit de doeken doet.' Marjoke de Roos, in: Spiegel Historiael 39 (2004) 3/4.