Het nieuws verbeeld

Tegenwoordig hebben veel publicaties opvallende omslagen. Deze fungeren als blikvangers die de verkoop moeten stimuleren. In vroegmodern Europa vervulden titelprenten deze functie. Een bijzondere variant zijn de titelprenten van nieuwsperiodieken zoals de Europische Mercurius. Dit toonaangevende tijdschrift bevat zulke prenten over de periode 1690-1750. Daarop zijn vele onderwerpen uit het nieuws verbeeld, vooral allegorisch. Zo is de klassieke godenbode Mercurius op de prenten de verspreider van berichten. Prinses Europa en Zeus, vermomd als witte stier, symboliseren het Europese continent. Mars en Pax zijn vaak aanwezig, omdat zaken van oorlog en vrede de Europese politiek domineerden tijdens de zeventiende en achttiende eeuw. De eerste helft van dit boek begint met de mediahistorische context van de Europische Mercurius. Daarna komt de ontwikkeling van dit nieuwsmedium zelf aan bod. Wie waren de makers en welke kenmerken en bijzonderheden vallen op? De tweede helft van dit boek gaat over de verbeelde nieuwsonderwerpen op de titelprenten van de Europische Mercurius. Na een overkoepelende verkenning worden alle 61 exemplaren uitgelegd. Een deel van de titelprenten gaat in het tijdschrift vergezeld van verklaringen op rijm. Ook deze zogeheten titelgedichten worden in de toelichting betrokken. Kortom, dit boek is een unieke bijdrage aan onze kennis over het functioneren van de vroegmoderne Europese nieuwsvoorziening, vooral ten aanzien van haar visuele component.

'[...] Koopmans toont aan dat de titelprenten niet zomaar decoratie waren. Ze vormen een visuele weergave van de gebeurtenissen in het betreffende jaar en zitten bomvol symboliek. [...] Doordat in Het nieuws verbeeld alle nieuwsprenten op de versozijden paginagroot staan afgebeeld, krijgt de heen en weer bladerende lezer een goed overzicht van de verschillende stijlen. Behalve de prenten bevat het boek ook ontwerptekeningen en voorstudies. Het boek leest als een fraai overzicht van de Nederlandse politieke geschiedenis in de eerste helft van de achttiende eeuw. [...] De focus op mediahistorie enerzijds en de prenten anderzijds maakt het boek van Koopmans verplichte kost voor zowel boek- als kunsthistorici.' - Rindert Jagersma in Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 46 (2023) 1, p. 89-90

'[...] De auteur maakt duidelijk dat ook de titelprenten deze redactionele lijn volgen, en geeft coherente verklaringen en beschouwingen van de prenten met hun bijhorende gedichten. [...] De gedegen studie geeft een verhelderende kijk op welk nieuws toen in de Republiek indruk maakte, hoe dit de lezers werd aangereikt en hoe het beeld hierbij aan kracht won.' - André Capiteyn in G-Geschiedenis 7 (2021), p. 62

'[...] In Het nieuws verbeeld bestudeert Joop Koopmans voor het eerst de productie van titelprenten – de afbeelding op de voorkant van ieder deel van de mercurius – over een langere periode en zelfs in dezelfde publicatie: de Europische Mercurius. Koopmans wil laten zien dat de titelprenten van nieuwsperiodieken niet slechts dienden ter versiering, maar zelf ook een weergave en interpretatie van het nieuws van dat jaar waren. [...] In de eerste twee hoofdstukken van het boek brengt Koopmans zijn formidabele kennis van nieuwsperiodieken bij elkaar. Hij neemt de lezer mee in de – bijna encyclopedisch uitgewerkte – ontwikkeling van de nieuwsperiodiek als genre en werkt vervolgens gedetailleerd uit hoe de Europische Mercurius zich in de loop van 18de eeuw ontwikkelde. [...] De tweede helft van het boek staat in het teken van het eigenlijke onderwerp: het verbeelden van nieuws in de late 17de en 18de eeuw, waarbij prentmakers voor de uitdaging werden gesteld om de belangrijkste gebeurtenis(sen) in een prent samen te vatten. [...]  Ondanks de beperkingen van de gekozen vorm, laat Koopmans prachtig zien dat de titelprenten van de mercuren, die vaak als ornamenteel zijn beschouwd, een consequente (en transnationale) beeldtaal gebruiken om de belangrijkste gebeurtenissen van het jaar samen te pakken. Zo herinnert dit boek nieuwshistorici er maar weer eens aan dat vroegmodern nieuws niet alleen tekstueel maar ook beeldend was. '- Esther Baakman in Historisch Tijdschrift Holland 11 december 2021

'Als een vaardige gids loodst Joop W. Koopmans de moderne lezer langs het 18de-eeuwse nieuws. [...] Wie denkt dat we nú door ramzalig nieuws worden overspoeld, zou ter relativering eens deze 18de-eeuwse prenten moeten bekijken.' - Lotte Jensen in Volkskrant.nl 10/09/2021

Verder gesignaleerd in: Vitruvius nr. 57-okt 2021 – p. 30