De abtenkroniek van Aduard

De cisterciënzer abdij van Aduard was een klooster van formaat in middeleeuws Nederland. Ze bezat de grootste kerk van het Noorden en was met haar grondbezit van bijna 6.000 hectare aan vruchtbare kleigrond rijker dan Egmond of Rolduc. Aduard genoot verder faam als centrum van geleerdheid in de late vijftiende eeuw. Omdat het kloosterarchief vrijwel geheel verloren is gegaan, is de belangrijkste geschiedbron nu een in het Latijn geschreven abtenkroniek. In deze bundel wordt daarvan een nieuwe wetenschappelijke uitgave met parallelvertaling gepresenteerd, voorafgegaan door een achttal op de kroniek gebaseerde bijdragen over verschillende aspecten van de abdijgeschiedenis. De onderwerpen die daarin aan bod komen, zijn: de kroniek als spiegel van geleerdheid en devotie, Aduard en de cisterciënzerorde, de abdij als godsdienstig centrum en cultusoord, de kroniek en de bouw van het klooster, de monniken en het landschap, bezitsverwerving en goederenbeheer en Aduard in het politieke krachtenveld.    

Inhoud: Woord vooraf   Inleiding   Abtenlijst van Aduard 1193-1595   JAAP VAN MOOLENBROEK, De abtenkroniek: geleerdheid en devotie in een overgangstijd   FOLKERT BAKKER†/RENÉE NIP, De abdij van Aduard en de cisterciënzer orde   CHARLES M.A. CASPERS, Heilig Aduard. De Sint-Bernardusabdij als godsdienstig centrum en cultusoord   JAKOB LOER, De abtenkroniek en de bouw van de Sint-Bernardusabdij   J.A. (HANS) MOL/JAN DELVIGNE, Het klooster, het land en het water   J.A. (HANS) MOL, Bezitsverwerving en goederenbeheer van de abdij Aduard   OEBELE VRIES, De plaats van de abdij van Aduard in het politieke krachtenveld   De abtenkroniek van Aduard: Latijnse tekst en Nederlandse vertaling: HILDO VAN ENGEN, Handschriften en drukken   JAAP VAN MOOLENBROEK, Ontstaansgeschiedenis en bronnen   Toelichting op de editie en vertaling   Editie (HILDO VAN ENGEN) en vertaling (JAAP VAN MOOLENBROEK)   JAAP VAN MOOLENBROEK, Beredeneerde lijst van de abten van Aduard 1193-1595   Bibliografie   Lijst van kaarten, illustraties en schema’s   Index   Over de auteurs

‘De auteurs, allen vakspecialisten, stonden voor een grote uitdaging: met de verwoesting van de abdij in 1580 is ook het rijke kloosterarchief verloren gegaan; de Abtenkroniek is als een van de weinige kloostergeschriften bewaard gebleven. Dankzij hun specialistische kennis van genealogie, archeologie en bouwhistorie en hun heldere inzicht in de geschiedenis van kloosterleven, laatmiddeleeuwse religiositeit en politieke en economische verhoudingen, zijn de bezorgers in staat gebleken om te woekeren met de beschikbare snippers informatie en zo een overtuigend beeld te schetsen van het reilen en zeilen van de Aduarder abdij.’ Llewellyn C.J.J. Bogaers in: Tijdschrift voor Geschiedenis 125 (2012) 2, p. 260-263

'De waarde van dit boek ligt vooral in de geslaagde inbedding van de op zich nogal magere abtenkroniek in een bredere historische context van thematisch opgezette nieuwe studies. Hierdoor is niet alleen onze kennis van Aduard zelf geactualiseerd, maar heeft ook zijn abtenkroniek aan betekenis gewonnen.' Rudolf Th.M. o.carm. van Dijk op: Trajecta Portal 15-07-2013

'Doordat het kloosterarchief vrijwel geheel verloren is gegaan, is de abtenkroniek een belangrijke geschiedbron. Toch is de eigenlijke kroniek niet een heel uitgebreid werk. Het nu verschenen boek telt maar liefst 373 pagina’s maar de daadwerkelijke editie met vertaling beslaat slechts 72 pagina’s. Het overgrote deel wordt ingenomen door boeiende bijdragen van een keur aan experts die ingaan op de abdijgeschiedenis. Hierbij is er zowel aandacht voor de religieuze, politieke als de economische component. Door deze bredere context leest men de kroniek toch met andere ogen. Zo blijkt uit een bijdrage van Hans Mol dat de Sint-Bernardusabdij in de vijftiende en zestiende eeuw het rijkste klooster was in de Noordelijke Nederlanden. [...] Hoogst interessant is de bijdrage van Folkert Bakker en Renée Nip. Zij geven de plaats aan van de abdij binnen de cisterciënzer orde, waarbij ze vooral ingaan op de relaties met het moederklooster Klaarkamp en de diverse zuster- en dochterhuizen van Aduard. [...] De bijdragen plaatsen de abtenkroniek dus in een bredere context, maar de kroniek zelf is ook lezenswaardig. Het is geen droge opsomming van abten die leiding gaven.' Aron de Vries op: www.historischhuis.nl/recensiebank

'Het boek vormt een van de voornaamste bronnen voor de fascinerende geschiedenis van het meest belangrijke klooster van Groningen en Friesland. De verschillende studies behandelen daarbij wezenlijke onderdelen van de kloostergeschiedenis en plaatsen haar in een religieuze, economische en politieke context. Het boek bevat tevens een schat aan interessante illustraties, waaronder twee fascimile pagina's van een handschrift van een abtenkroniek. De publicatie is goed ontsloten door een uitvoerige bibliografie, een lijst van illustraties en een uitstekend register.' Günter Brandorff in: Tijdschrift voor Nederlandse kerkgeschiedenis 13 (2010) 4, p. 172-173

‘Eine Bibliographie und ein gemeinsames Register der Orts- und Personnennamen für den Aufsatz- und Editionsteil beschliessen diese für die niederländische Kirchengeschichte wichtige Publikation.’ In: Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters 67 (2011) 1, p. 228-229.