Kennis-maken

Kennis-maken bevat een selectie van Middelnederlandse artesteksten, dat wil zeggen teksten die gericht zijn op het overdragen van kennis over wetenschap, gezondheid en techniek. Deze non-fictie literatuur biedt een goede toegang tot de denk- en leefwereld van onze middeleeuwse voorouders. De oorspronkelijke teksten gaan vergezeld van een vertaling in modern Nederlands en worden uitvoerig ingeleid en toegelicht door specialisten op het gebied van de artesliteratuur. Lezers van nu kunnen in deze bundel kennismaken met de geografische kennis in de Middeleeuwen, een verhandeling over (edel)stenen, de dierenriemtekens en hun invloed op de seizoenen, natuurrampen en een voorspelling over het einde van de wereld, de kunst van het handlezen, een filosofische beschouwing over de transformatie van metalen, de gezondheidsleer, de middeleeuwse badcultuur, een handboek voor vroedvrouwen, brokstukken van een encyclopedie voor vrouwen, en een seksuele handleiding voor mannen.    

Inhoud: ORLANDA LIE/LENNY VELTMAN, Ter inleiding   SASKIA BOGAART, De onderste steen boven. Het lapidarium in de Middelnederlandse vertaling van Bartholomaeus Anglicus’ De proprietatibus rerum   FABIOLA VAN DAM, De consideracie des badens. De badvoorschriften in Tregement der ghesontheyt (1514), de eerste Nederlandse vertaling van Magninus Mediolanensis’ Regimen sanitatis (ca. 1335)   AN FAEMS, Deynde der werelt naket. Een eindtijdvoorspellingen uit het begin van de zestiende eeuw   ANNELIES VAN GIJSEN, Hoe alkemie van selves warachtich es. De alchemie-pasage in de Gentse Boethius   NOLANDA KLUNDER, Hoe des werelt ghedeelt in viven. Geografie in de Middelnederlandse Artes-Lucidarius   VINCENT KRAH/ORLANDA S.H. LIE, De hand als persoonlijke routekaart. Een middeleeuwse handleiding voor het handlezen: hs. Gent, UB, 697   ORLANDA S.H. LIE, Brokstukken van een middeleeuwse encyclopedie voor vrouwen? De Brusselse fragmenten (Brussel, KB, 19.571)   JENNY MATEBOER, Alles wat je altijd al over vrouwen wilde weten. Een voorlichtingsboek voor mannen uit de zestiende eeuw   JORIS REYNAERT, Over de namen en de invloed van de tekens van de dierenriem. Het zodiologium Leiden, UB, Ltk. 1202. (Met als Bijlage II: Tekst en vertaling van Johannes de Sacrobosco, Computus Ecclesiasticus, bezorgd door Jaap Staal)   NEELTJE RIETVELD-DE JONG, Veilig bevallen in de Middeleeuwen. Verloskundig onderwijs in Den Roseghaert vanden Bevruchten Vrouwen   LENNY VELTMAN, Bloedstollende verhalen. De bloedregen in Stralesont en andere zestiende-eeuwse natuurrampteksten   JOHANNA MARIA VAN WINTER, Van ’smeinscen lede. Brussel, KB, 19.308, fol. 33v-39v; verzen 1-337   Over de auteurs

'Artesteksten (15%) zijn na religieuze teksten (80%) de topsellers van de Middelnederlandse literatuur, die de overlevering van de Middelnederlandse fictie (5%) ruim overtreffen. Maar ook menige literatuurwetenschapper zal aan een zekere drempelvrees lijden als het om teksten over kosmologie, gynaecologie of stenen gaat. Dit is onterecht, want juist deze teksten zijn uitermate geschikt om de gedachtewereld van de middeleeuwse mensen te leren kennen en vaak ook leuk om te lezen, zoals uit deze bundel zal blijken. In Kennis-maken kom je veel wetenswaardigheden tegen en soms best hilarische gegevens die je als moderne lezer even laten slikken [...].' Ulrike Wuttke in: Spiegel der Letteren (2009) 4, p. 506-509

'Door de verscheidenheid aan onderwerpen, van badcultuur tot teksten over natuurrampen, krijgen we een beeld van de denk- en leefwereld in de late middeleeuwen. Het boek is dan ook een aanrader voor iedereen die hier meer van wil weten, maar ook voor mensen die dit willen spiegelen aan de eigen denk- en leefwereld.' Drs. A. de Vries op: www.historischhuis.nl/recensies; 'Er zijn al eerder bloemlezingen van Middelnederlandse artesliteratuur verschenen. En elke keer zijn ze het lezen meer dan waard.' Marjoke de Roos in: Geschiedenis Magazine 44 (2009) 2

'Het geheel levert niet alleen een wonderlijk vervreemdende kennismaking op met een boeiend genre, maar biedt ook een unieke blik op het wereldbeeld van een middeleeuwer. De teksten in de bloemlezing zijn goed gekozen en stuk voor stuk helder ingeleid door de onderzoekers die ze selecteerden. [...] en de Middelnederlandse teksten zelf zijn dikwijls niet alleen inhoudelijk verrassend maar hebben ook verleidelijk literaire kwaliteiten. De mooie illustraties, ten slotte, dragen zeker bij tot het leesplezier.' Lise Gosseye in: De Leeswolf 15 (2009) 4

'De samenstellers hebben de auteurs kennelijk goed in de hand gehouden want de bijdragen vertonen een prettige overeenkost qua lengte en diepgang. In de hertalingen zijn uiteraard wel verschillen te vinden: de mate van vrijheid die de auteurs zich hierbij permitteren, wisselt wat en niet iedereen is even lyrisch begaafd, maar de verschillen zijn gering en nergens storend. [...] Het blijft een prestatie een boek van meer dan driehonderd pagina's met zeer veel tekst aangenaam leesbaar te houden, wat gelukt is onder andere door de keuze van papier en lettertype. De leesbaarheid wordt nog vergroot doordat de voetnoten kort en krachtig gehouden zijn en iedere bijdrage gevolgd wordt door een aparte literatuurlijst. [...] Tot zover dus alleen lof voor auteurs, samenstellers en uitgever. Er moet wel één kritische opmerking gemaakt worden: wat een treurig omslag! [...] Samenvattend: het is goed dat men er in geslaagd is Reynaert bij zijn afscheid een boek aan te bieden dat niet alleen inhoudelijk de meester waardig is, maar ook - om met de auteurs van de Gentse chiromantieleer te spreken - 'ghenoughelic ende bequame' is om te lezen.' Joost Jonkman in: Madoc 24 (2010) 2, p. 115-118

‘Kennis-maken is een aangename kennismaking met de artesliteratuur in de middeleeuwse Nederlanden, een leerzame en originele reis door de wereld van middeleeuwse wetenschap, magie en praktische kennis die soms verrassende overeenkomsten vertoont met de huidige wereld.’ Sabrina Corbellini in: Tijdschrift voor Geschiedenis 122 (2009) 2, p. 253-254

Verder gesignaleerd in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal en Letterkunde 124 (2008) 4