Pieter Langendijk

Pieter Langendijk (1683-1756) was onze grootste blijspeldichter na of naast Bredero. Deze biografie, de eerste die op grondig archiefonderzoek berust, brengt veel nieuwe feiten aan het licht over zijn leven en werk. Langendijks moeder, die een linnenwinkel had, was een oplichtster. Langendijk zelf, altijd gehouden voor een arme broodschrijver met verkwistende vrouw, verdiende een goed belegde boterham als tekenaar van damastpatronen. Hij had een huis vol schilderijen, was deken van het Lucasgilde in Haarlem en werd op zijn oude dag goed verzorgd in het Proveniershuis. Zijn eerste blijspel, Don Quichot, werd tot in Jorwerd toe opgevoerd en is zijn meest gespeelde stuk gebleven. Het wederzijds huwelijksbedrog, dat iedereen van school kent, kwam minder ver. Na vijf successtukken stopte Langendijk abrupt, waarschijnlijk omdat hij geen cent kreeg van de Schouwburg. Pas kort voor zijn dood werd hem, als eerste toneelschrijver, een deel van de opbrengst toegezegd. In zijn postume Spiegel der vaderlandse kooplieden, zelden gespeeld maar veel gelezen, verdedigde hij de rechten van ouderen. In dit boek komt Pieter Langendijk naar voren als schrijver die verdraagzaamheid, eenvoudig christendom en een betere positie voor de vrouw hoog in zijn vaandel had staan. Een toneelschrijver ook, die als geen ander het publiek de eeuwen door wist te bespelen met zijn komisch toneel.    

'Pieter Langendijk (1683-1756) was een veelzijdig figuur. Deze biografie, de eerste over Langendijk die op grondig archiefonderzoek berust, brengt nieuwe feiten aan het licht over zijn leven en werk.' Florence Koorn in: Archievenblad juni 2001

'De overvloedige literair-historische en biografische gegevens, verkregen via twintig jaar intensief speurwerk in archieven, bibliotheken en musea, worden zorgvuldig tot een leesbare eenheid verwerkt. Daardoor komen veel meer facetten van Langendijk uit de verf dan zijn activiteit als dichter van kluchten en blijspelen. Hij graveerde gedenkpenningen en kreeg in 1749 een aanstelling als stadsgeschiedschrijver. (...) Smit laat de constanten in het werk van Langendijk in zijn heldere studie duidelijk uitkomen: de moralistische afkeer van geldzucht en de voorliefde voor eenvoud en belijnde schoonheid. (...) Kees Smit maakt aannemelijk dat Langendijk zijn grote voorbeelden Moliere en Bredero zelfstandig heeft verwerkt. Dankzijn zijn "jok en ernst" en zijn moderne taalgebruik zijn de vaak herdrukte teksten zeker het lezen waard.' Dr. L. Engelfriet in: Reformatorisch Dagblad 15-11-2000

'Uit het boek wordt overduidelijk dat Smit een archieftijger is. De resultaten van zijn jacht op familiebanden, persoonlijke, literaire en zakelijke relaties en vooral ldie op de talloze mensen voor wie Langendijk huwelijksgedichten of gelegenheidsverzen anderszins schreef, domineren de pagina's. (...) Allhoewel het interessante informatie oplevert, belemmert het de lezer wel de draad van het verhaal vast te houden.' W.R.D. van Oostrum in: Literatuur (2001) 1

' "Lang gewacht, maar toch gekregen", een uitspraak die bij uitstek op Kees Smits biografie van Pieter Langendijk (1683-1756) van toepassing is. In vele opzichten was het wachten de moeite waard: het boek is fraai vormgegeven en van aantrekkelijke illustraties voorzien. Kees Smit heeft zich gewetensvol van zijn taak gekweten en enkele bijlagen(genealogie en bibliografie van Langendijk, een volledig overzicht van opvoeringen van zijn toneelwerk en een lijst van niet in de verzamelbundels Gedichten opgenomen huwelijkspoëzie, met vindplaats) geven deze biografie een meerwaarde. Het boek is goed toegankelijk dankzij een register op persoonsnamen en titels.´ A. Nieuweboer in: Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 28 (2002), p. 116-118

Verder gesignaleerd in: Cd-rom Leesidee 2000-2005.