H.J. Pos, 1898-1955: objectief en partijdig

De humanist en filosoof H.J. Pos was in de periode 1936-1955 een van Nederlands belangrijkste intellectuelen. Aanvankelijk was hij classicus en vooral taalfilosoof aan de gereformeerde Vrije Universiteit, later ontpopte hij zich als een zeer veelzijdige algemeen filosoof verbonden aan de gemeentelijke Universiteit van Amsterdam. Zijn cultuurhistorische betekenis is vooral gelegen in zijn maatschappelijke stellingname tegen nationaal-socialisme en al te gemakkelijk anti-communisme. In deze biografie van Pos, de eerste die gebaseerd is op archiefonderzoek, ligt het accent op de ontwikkeling van zijn denken, in het bijzonder als wijsgeer en humanist. Pos heeft slechts enkele boeken, maar een groot aantal artikelen gepubliceerd. Uiteraard is hij op sommige punten van mening veranderd. Daarnaast heeft hij zich verschillende keren in zijn leven genoodzaakt gezien andere accenten te leggen binnen de door hem ingenomen, altijd complexe, filosofische traditie. Zijn filosofische ontwikkeling wordt gekenmerkt door de poging uiteenlopende filosofische stromingen als neokantianisme, fenomenologie en marxisme met elkaar te verenigen, èn door het streven verschillende probleemgebieden van de wijsbegeerte recht te doen: wetenschapsfilosofie, taalfilosofie, metafysica, sociale en politieke filosofie. Er zijn mensen die geconcludeerd hebben, dat de eenheid in het filosoferen van Pos ontbreekt. Derkx heeft de handschoen opgenomen en is opzoek gegaan naar de inhoudelijke eenheid van Pos' werk. De ontwikkelingen in zijn wijsgerig en humanistisch denken worden op heldere wijze uiteengezet aan de hand van een beperkt aantal thema's. In de biografie is tevens opgenomen een zo volledig mogelijke lijst van de publicaties van Pos.