Het masker van Rob Nieuwenhuys

Najaar 1971 verbleef de letterkundige Rob Nieuwenhuys (Semarang 1908-Amsterdam 1999) bijna twee maanden op Java. Hij was er door de Nederlandse regering in het kader van het Cultureel Akkoord als adviseur heen gestuurd om de betrekkingen met de voormalige kolonie te helpen herstellen. Enkele weken daarvoor hadden koningin Juliana en prins Bernhard een staatsbezoek aan Indonesië gebracht. Voor het eerst sinds 1952 keerde Nieuwenhuys terug naar zijn land van herkomst. Het zou ook voor het laatst zijn. Rob Nieuwenhuys leefde tussen twee werelden, die van zijn Hollandse vader en zijn Indo-Europese moeder. Hij schreef er een semi-autobiografische roman over, Vergeelde portretten (1954) en de bundel essays Tussen twee vaderlanden (1959). Zijn magnum opus Oost-Indische Spiegel (1972), de beschrijving van de Indisch-Nederlandse letterkunde, leverde hem grote faam op. Bekend werd hij verder door zijn fotoboeken over tempo doeloe, 'de tijd van vroeger'. Op zijn reis over Java ontmoette Nieuwenhuys onder meer de filmmaker Fons Rademakers en Willem Frederik Hermans, met wie hij later in de clinch zou liggen over de Max Havelaar van Multatuli. Tom Phijffer reconstrueerde de missie van Rob Nieuwenhuys op basis van zijn persoonlijke archief, interviews en officiële bescheiden betreffende het Cultureel Akkoord. Het resultaat is een fascinerend verslag van een vergeten reis onder politiek beladen omstandigheden.

'Het boek Het masker van Rob Nieuwenhuys van Tom Phijffer is een voetnoot in de vorm van een boek. Het gaat blijkens de ondertitel om "de reconstructie van een vergeten reis naar Indonesië". Het is, denk ik, niet overdreven om te zeggen dat slechts heel weinig mensen op de wereld ernaar verlangden dat uitgerekend die reis – van de letterkundige Rob Nieuwenhuys in 1971, in opdracht van de Nederlandse regering – aan de vergetelheid zou worden ontrukt. Maar Phijffer heeft dat toch maar mooi gedaan.' 'Nieuwenhuys zelf komt naar voren als een hoffelijk maar scherpziende man die de Indonesiërs in het openbaar vertelt dat hij verliefd is op hun land maar in privé-aantekeningen en brieven naar huis vooral bedrukt is over de politieke situatie onder Soeharto.' Marc van Oostendorp voor Neerlandistiek.nl, 21 oktober 2020

'De brieven aan Frieda en de aantekeningen van Nieuwenhuys vormen de leidraad van deze "reconstructie". Daarin schuilt ook de zwakte van het boek. Phijffer blijft wel erg dicht op de huid van zijn bronnenmateriaal zitten. Overmand door "historische sensatie" probeert hij een aantal kwesties op te lossen die het archief heeft opgeroepen.' Eric Palmen voor: Biografieportaal, 21 juni 2020

Lees ook het artikel van Geert Onno Prins in Moesson 65 (jul-aug 2020), p. 52-53.

Lees ook: Elsbeth Etty, 'De weggemoffelde genocide van Soeharto', Argus 4 (2020) 82, p. 20-21