De overwintering op Nova Zembla

Op 1 november 1597 keerden twaalf mannen, gekleed in vodden en met mutsen op van wit vossenbont, terug in Amsterdam. Het waren de doodgewaande opvarenden van het schip van Heemskerck en Barentsz dat op 10 mei 1596 was uitgevaren. Deze mannen zouden de vaderlandse geschiedenis ingaan als de helden van 'de overwintering op Nova Zembla'. Zowel Nova Zembla zelf als 'het behouden huis' zijn begrippen die nog altijd een vaste plaats hebben in het collectieve geheugen van Nederland. In De overwintering op Nova Zembla doet de Amsterdamse historicus Hans Gramberg verslag van de barre tocht en wat eraan voorafging. Nederlanders zochten in die tijd naarstig de kortste weg naar 'de oost', en meenden dat een route via de noordpool tot de mogelijkheden behoorden. Gramberg gaat uitvoerig in op de initiatiefnemers van de expedities die werden uitgerust om die weg te vinden. In een slothoofdstuk laat hij de enorme hoeveelheid literatuur die in de loop der eeuwen is gepubliceerd over de helden van Nova Zembla de revue passeren. Zijn vraag daarbij is waarom uitgerekend een zo smartelijk mislukte expeditie het meeste tot de verbeelding heeft gespeeld.