Sekse

Yearbook of Women's History/Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis Extra

De Nederlandse taal kent van oudsher een aantal woorden waarin de verschillen in lichaam, macht en status tussen vrouwen en mannen worden uitgedrukt: het allesomvattende 'sekse', het meer specifieke 'geslacht' en het ouderwetse 'kunne', woorden die meer en meer worden vervangen door het Engelse 'gender'. Gender staat voor het inzicht dat sekse en geslacht niet vanzelfsprekend zijn af te lezen aan mensenlichamen van meerderlei kunne, maar een eeuwenlange geschiedenis kennen van denken en doen. Die geschiedenis wordt in deze bundel verkend, door een team van auteurs afkomstig uit wetenschapsgebieden als kunstgeschiedenis, historische letterkunde, politieke geschiedenis, wetenschapsstudies en genderstudies. Deze begripsgeschiedenis reikt van het snijtafelonderzoek van zeventiende-eeuwse anatomen tot de fotografische virtualiteit van een eenentwintigste-eeuwse beeldend kunstenaar, en bestrijkt daarmee een periode waarin de betekenis van sekse steeds opnieuw wordt gedefinieerd, bewaakt en betwist. Zo toont sekse zich als een historische, veranderlijke categorie.    

Inhoud: Woord vooraf   MYRIAM EVERARD/ULLA JANSZ, Een geschiedenis van het begrip Sekse. Ter inleiding   ERIC JORINK, De geest heeft geen sekse, maar het lichaam? Descartes en het onderzoek van zeventiende-eeuwse Nederlandse anatomen naar de fysieke verschillen tussen man en vrouw   ANGELA VANHAELEN, ‘Jan moet zitten spinnen, wiegen, want Griet heeft hem overmant’. Seksestrijd in de Jan de Wasserprenten   THEO VAN DER MEER, ‘Der vrouwen sex gelyk’. Sekse en sodomie in de vroegmoderne Republiek   WILLEKE LOS, Natuur of opvoeding? Sekse in achttiende-eeuwse pedagogische geschriften   EVELINE KOOLHAAS-GROSFELD, In kracht en kloekheid gelijk. Sekse in de Natuurlijke historie van Holland van Johannes le Francq van Berkhey   ELLEN KROL, Onbehagen bij de vrouw. Nederlandse reacties op Duitse ‘geslachtskarakters’, 1800-1840   STEFAN DUDINK, ‘Voor haardsteden en altaren’. Mannelijkheid en de Nederlandse natie in de vroege negentiende eeuw   ULLA JANSZ, De zeden en de natuur. Het belang van Multutuli’s opvattingen over sekse voor de vrouwenbeweging   MYRIAM EVERARD, 'Mensch-boven'de'seksen'. Het radicale denken over sekse in de eerste feministische golf   ERICA VAN BOVEN, De kwaal der eeuw. Sekse en het cultuurdebat in het interbellum   ANNEMIEKE VAN DRENTH, Van zielenroerselen tot sekseverschillen. De vrouw als katalysator in het denken over de psyche in Nederland, 1900-1960   RISK HAZEKAMP, Gender Works   LOUIS VAN DEN HENGEL, Transposities. Risk Hazekamp en de kunst van gender   MIEKE AERTS/GEERTJE MAK/MARJAN SCHWEGMAN/IRIS VAN DER TUIN, Sekse als vraagstuk. Een rondetafelgesprek over vrouwenstudies en genderstudies   Over de auteurs   Namenregister

'Boeken als deze vormen een welkom rustpunt in de constante stroom van publicaties die allemaal op zich het grote verschil lijken te willen maken. [...] Wanneer die vragen vervolgens worden behandeld door excellente en ervaren auteurs, dan levert dat een meer dan lezenswaardig boek op. Geen enkele bijdrage in deze bundel stelt teleur. Samengenomen biedt dit boek een uitstekende inleiding tot de geschiedenis van gender in Nederland van de zeventiende tot de twintigste eeuw.' Henk de Smaele in: Historica 42 (2019) 1, p. 39

'De historici laten allen op hun eigen manier zien hoe enorm anders er in de zestiende eeuw over sekse werd gedacht dan aan het einde van de twintigste eeuw. Deze studie komt op het moment waarop het concept sekse op het punt staat te worden ingewisseld door dat van gender. Wat de grote lijnen betreft, laten de bijdragen zien dat het begrip sekse steeds meer als categorie van verschil wordt gebruikt.' Wim Fievez via: NBD Biblion, 29 januari 2019.