De Middelnederlandse preek

Inhoud: Woord vooraf   THOM MERTENS, De Middelnederlandse preek: een voorbarige synthese  CHRISTOPH BURGER, Verrassende genadeleer. Nicolaas van Straatsburg OP, De preek over de gulden berg (circa 1324/1326)   MARIA SHERWOOD-SMITH, Hofmoraliteit in Een nuttelijc boec den kerstenen menschen van Willem de Biechtvader   G.C. ZIELEMAN, Evangeliën door het jaar met hun glosen. Een onderzoek naar de bijdrage van Johan Scutken (†1423) aan een laatmiddeleeuws religieus genre in de volkstaal   PATRICIA STOOP, Uit het geheugen? Het gebruik van de Bijbel in biechtvaderpreken van Jan Storm (†1488)    THOM MERTENS, Alles, behalve de preek. Een Middelnederlandse predicatieliturgie in Een forme ende maniere van preken   Bibliografie   Register

‘Mertens heeft de taak op zich genomen om een algeheel overzicht te geven van de traditie van de Middelnederlandse preek. Merkwaardig genoeg voegt hij aan zijn beschouwing de ondertitel “Een voorbarige synthese” toe. Gezien de enorme omvang van de Middelnederlandse traditie is Mertens wat mij betreft van de plicht ontslagen om ze allemaal gelezen te hebben. En uit zijn beschouwing blijkt dat hij een uitstekend overzicht van het geheel heeft weten te krijgen. Het adjectief “voorbarig” had dus achterwege gelaten kunnen worden; het doet alleen maar afbreuk aan dit zeer waardevolle overzicht van een van de breedste Middelnederlandse tekstgenres.’ Wybren Scheepsma in: Spiegel der Letteren53 (2011) 1, p. 91-94

'Aan het bredere geïnteresseerde publiek biedt de hier besproken bundel inzicht in dit boeiende genre. Vooral het overzichtsartikel (9-66) van Th. Mertens heeft fundamentele waarde door zijn haarscherpe omschrijving van het genre.' RvD in: Collatie (april 2010) 25

'De synthese van Mertens moge dan voorbarig zijn, maar vormt juist daarom een moedige poging tot een inleidend overzichtsartikel. Mertens behandelt vorm en functie van de preek, geeft verschillende indelingen, zoals naar vormtype: perikopenpreek en themapreek, waarvan ook voorbeelden in het artikel zijn opgenomen. Interessant is het overzichtje van de mate waarin een preektekst zich verhoudt tot de predicatie voor toehoorders.' Drs. Martha Catania-Peters op: www.historischhuis.nl/recensiebank; '"De Middelnederlandse preek" begint met een bescheidenheidtopos, "Een voorbarige synthese". De bundel bevat echter een goudmijn aan nieuwe informatie niet uitsluitend over de middeleeuwse preek in de Nederlanden maar ook over andere belangrijke aspecten van het laatmiddeleeuwse (religieuze) leven: de relatie tussen leken en clerici, theologische discussies, catechetische literatuur, de emancipatie van leken op religieus gebied, de omgang met de Schrift, de activiteiten van de Moderne Devotie en de relatie tussen mondelinge en schriftelijke overlevering van religieuze kennis. Bovendien wordt een aantal onbekende teksten uitgegeven en besproken. De interne cohesie had echter, zoals reeds is opgemerkt, verbeterd kunnen worden door kruisverwijzingen op te nemen in de artikelen'. Sabrina Corbellini in: Queeste 16 (2009) 2

'Deze bundel [...] is een boeiende reeks studies over de vorm en inhoud van de preek in de Middeleeuwen. De auteurs dringen diep door in de structuur van de preken en preekverzamelingen en larderen hun onderzoek met mooie Middelnederlandse voorbeelden. Aangezien de preek in de eigentijdse kerkdiensten nog steeds de drager is van de verkondiging – ook steeds meer in de katholieke kerken – is deze bundel thematisch actueel. De kerhistorische en literair-historische waarde van de artikelen is evident en voor wie het Middelnederlands een beetje machtig is, is het leesplezier groot.' Hans Wilbrink in: Tijdschrift voor Nederlandse Kerkgeschiedenis 13 (2010) 4, p. 167-171

'Het stuk [=inleiding van Thom Mertens]  toont vooral ook dat preken lang niet alleen de moeite waard zijn voor wie belang stelt in aspecten van de religieuze geschiedenis. Ze leveren, laat hij aan de hand van verschillende voorbeelden zien, interessant materiaal voor diverse vormen van cultuur- en literair-historisch onderzoek [...]. Het meest veelbelovende artikel vanuit dat bredere onderzoeksperspectief is "Uit het geheugen?" van Patricia Stoop, omdat het zicht biedt op een heel onderzoeksterrein dat de directe betekenis van het prekenonderzoek overstijgt. [...] De andere bijdragen in de bundel lijken toch vooral voer voor specialisten [...]. De Middelnederlandse preek is door dit alles even nuttig als hybride.' Johan Oosterman in: Tijdschrift voor Geschiedenis 123 (2010) p. 282-283

‘Met De Middelnederlandse preek is nu een nieuw hulpmiddel beschikbaar om het omvangrijke prekenbestand te lijf te gaan. De bundel bevat zes artikelen, van een erg ongelijke omvang, maar ook kwaliteit, die de Middelnederlandse preek vanuit verschillende invalshoeken benaderen. Het openingsartikel vormt daarbij zonder twijfel de waardevolste bijdrage. Daarin onderneemt Thom Mertens in net geen zestig pagina’s een erg verdienstelijke poging om de Middelnederlandse preek voor het eerst als geheel te ontsluiten […]. In zijn bijdrage is Mertens er mijns inziens in geslaagd om het moeilijke evenwicht tussen theoretische classificatie en daadwerkelijke overlevering in de grootst mogelijke mate te respecteren.’ Youri Desplenter in: TNTL 125 (2009) 4, p. 421-422

Verder gesignaleerd in: Nederlands Dagblad 13-03-2009; Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 125 (2009) 1.