Het genootschap Christo Sacrum te Delft

In dit boek wordt de turbulente geschiedenis beschreven van het Delftse godsdienstig genootschap Christo Sacrum (1797-1838). Ed Arnold belicht deze geschiedenis vanuit een nieuw perspectief. Hij toont Christo Sacrum als uniek voorbeeld van het proces van privatisering van de godsdienst na de scheiding van kerk en staat in 1796. Toen werd geloof steeds minder een zaak van de publieke overheid, en steeds meer een aangelegenheid van gezin en individu. Onder aanvoering van J.H. Onderdewijngaart Canzius en I. van Haastert werd Christo Sacrum aanvankelijk opgericht als geheim genootschap. Juristen, niet theologen voerden er de boventoon. Het interconfessionele Christo Sacrum koesterde nationale aspiraties: het wilde het zedelijk verval - de Jan Salie-geest - in Nederland een halt toeroepen. Uiteindelijk bleef het bij een lokaal experiment van protestantse sociabiliteit. Arnolds op het genootschapsarchief gebaseerde studie vormt een belangrijke bijdrage aan het onderzoek naar Verlichting, genootschapsleven en protestantse religiositeit en esoterie.    

Arnolds boek geeft inzicht in de grote betekenis van godsdienst voor de negentiende-eeuwse samenleving en is een interessante bijdrage aan de godsdiensthistoriografie. Historici, theologen en sociologen zullen deze studie met interesse lezen.' Dr. O.W. Dubois, in: Reformatorisch Dagblad, 24-03-2004

'Arnolds dissertatie is voornamelijk gebaseerd op origineel onderzoek van het genootschapsarchief. Het resultaat vormt een waardevolle bijdrage aan onze kennis van het vaderlandse genootschapsleven. Tevens is zijn proefschrift een welkome aanvulling op het reeds bestaande onderzoek naar de verhouding Verlichting en religie. Bovenal vormt de studie een interessant voorbeeld van Verlichting in de praktijk.' Paul van Gestel in: Recensiebank historischhuis.nl, maart 2004

'Niet eerder werd zo uitvoerig en comparatief onderzoek gedaan naar godsdienstige genootschappelijkheid, terwijl genootschappen op het gebied van bijvoorbeeld schone kunsten zich al jaren in wetenschappelijke belangstelling weten. Hoewel het proefschrift van Arnold, met uitgebreide bronvermeldingen en notenapparaat, misschien niet direct appelleert aan de historische grazer of grasduiner, is het boek goed leesbaar en (onverwacht) aantrekkelijk. De schrijfstijl van Arnold is fris en het historisch kader uitgebreid. Aan de hand van de geschiedenis van het genootschap worden de mentaliteit en de sociale toestand van een tijdperk vastgelegd.' Barbara Boender, in: Archievenblad 108 (2004) 4

'De kracht van dit boek ligt in het verrichte historische handwerk, in de concentratie op het evenementiële detail. Door de aandacht voor het bronnenmateriaal (...) komt de geschiedenis van Christo Sacrum zelf uitstekend uit de verf.' J.W. Buisman in: TNK 9 (2006), p. 94-95

Verder gesignaleerd in: Kleio 46 (2005) 1, p. 34; TvG 118 (2005), p. 104-106; Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 27 (2004) 2, p. 114-115; Spiegel Historiael 39 (2004) 5, p. 223; VolZin 3 (2004) 10, p. 25; Nederlands Dagblad, 16-04-2004.