Een verbond van gestudeerde vrouwen

De eerste afgestudeerde vrouwen waren geen 'gewone' academici. In hun sociale omgeving, tijdens hun studie en later in hun werk werden zij regelmatig geconfronteerd met het feit dat zij vrouwen waren die een mannenbolwerk binnendrongen. Geen wonder dat er behoefte ontstond aan een vereniging waar men ervaringen kon uitwisselen. Op 12 mei 1918 werd in den Haag de VVAO opgericht met als doel belangenbehartiging en versterking van de onderlinge band. De initiatiefneemsters waren trots op hun academische status, ambieerden dezelfde functies als de mannelijke afgestudeerden en wilden zich niet van hen onderscheiden. De vereniging moest echter ook het imago van de eigen groep bewaren. De leden wilden noch voor 'luxestudentes' noch voor 'mannenhaatsters' aangezien worden. Het gevolg was een houding die op het eerste gezicht paradoxaal lijkt: impliciet het recht van vrouwen op dezelfde studie en beroepsuitoefening als mannen verdedigen en tegelijkertijd naar buiten toe afstand nemen van het feminisme. De VVAO was een van de vele vrouwenverenigingen die ontstonden na de eerste feministische golf. Vrouwen verenigden zich op grond van een gedeelde ervaring van een specifiek vrouwelijke identiteit. Zij zagen voor vrouwen een eigen maatschappelijke taak. In tegenstelling tot veel grote vrouwenverenigingen protesteerde de VVAO in de jaren '35-'38 wel tegen een wetsvoorstel dat beroepsarbeid van samenwonende en gehuwde vrouwen onmogelijk zou maken. In de periode '47-'55 wees zij het ontslag van gehuwde vrouwelijke ambtenaren af. Mede door confrontatie met een teruglopend en vergrijzend ledental en successen in de strijd voor gelijkberechtiging van vrouwen, begonnen de 'traditionele' vrouwenbewegingen, waaronder de VVAO, te twijfelen aan hun bestaansrecht. De ideeën van de nieuwe generatie feministes van '70 over taakverdeling en machtsverhouding binnen het gezin als spiegel van de ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen in de openbare sfeer, gingen het modale VVAO-lid aanvankelijk veel te ver. Inmiddels zijn veel van deze ideeën overgenomen, maar de vraag naar het bestaansrecht blijft. Vrouwen met een academische opleiding vormen immers allang geen uitzondering meer in de Nederlandse samenleving.

De jubileumbundel Een verbond van gestudeerde vrouwen kan met haar artikelen over ontstaan en beginjaren van de VVAO (Inge de Wilde), haar internationale contacten (Annick Schreuder), haar positie ten opzichte van andere vrouwenverenigingen (Ulla Jansz, inleiding) en haar relatie met het feminisme (Nicole Teeuwen) een bijdrage leveren aan het debat over de uitgangspunten voor de toekomst.