Honderd jaar vrouwen op de kansel, 1911-2011

Honderd jaar geleden werd in Nederland de eerste vrouw bevestigd als predikant: Anne Zernike. Zij was tijdens haar theologiestudie overgestapt naar de Doopsgezinde Broederschap, omdat dit kerkgenootschap als eerste demogelijkheid opende vrouwelijke proponenten te beroepen. In deze bundel gaan historici en theologen dieper in op de argumenten voor en tegen vrouwen in het ambt die sinds de negentiende eeuw binnen de diverse kerkgenootschappen naar voren zijn gebracht. Tevens wordt in een aantal biografische artikelen inzichtelijk gemaakt hoe deze discussies doorwerkten in de individuele keuzes van vrouwelijke pioniers uit diverse kerkelijke gezindten die in de eerste heft van de twintigste eeuw theologie studeerden: Jacoba Mossel, Anne Zernike, Riek Rappold, Nicolette Bruining, Jantine Haumersen, Wil Wiardi Beckman en Ietske Jansen. De bundel besluit met een reeks bijdragen waarin hedendaagse vrouwelijke predikanten uit verschillende denominaties reflecteren op hun keuze voor theologie en op hun positie als vrouwelijke predikant en op het predikantschap van de toekomst.    

Inhoud: Inleiding   Deel I Achtergronden en discussies: MIRJAMDE BAAR/FROUKJE PITSTRA, Van ‘artikel van weelde’ tot beroep. Discussies over de geschiktheid van vrouwen voor detheologiestudie en het predikambt, 1898-1913   LIEKE WERKMAN, Vrouwelijke predikanten en de publieke identiteit van de kerk. De openstelling van de ambten voor vrouwen inde Nederlands Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken in Nederland   MARGRIET GOSKER, Gods ‘ja’ en het ‘nee’ van dekerk. Ambtstheologische notities bij de vrouw in het ambt   Deel II: Pioniersters en wegbereidsters: MIRJAM DE BAAR, Jacoba Frederika Daniëlla Mossel (1859-1935). De eerste gediplomeerde godsdienstonderwijzeres   FROUKJE PITSTRA, Anne Mankes-Zernike (1887-1972). Eerste vrouw in ‘het wondere ambt’   MICHIEL VAN DIGGELEN, Nicolette Adriana Bruining (1886-1963). Een pionier in dienst van de vrijzinnigheid   TJAARD BARNARD, Frederika Wilhelmina Rappold (1890-1975).De eerste predikante binnen de Remonstrantse Broederschap   TH.A. FAFIÉ, Jantine Auguste Haumersen (1881-1967). Deeerste vrouwelijke lutherse predikante in Nederland   MARTHEDE VRIES, Willemien Suze Wiardi Beckman (1906-1988). Zoeken naar een eigen plaats   LAMBERTHE DE JONG, Ietske Cornelia Jansen (1922). De eerste predikante in de Nederlandse Hervormde Kerk   Deel III: Ervaringen en visies van hedendaagse vrouwelijke predikanten: CHRISTIANE BERKVENS-STEVELINCK, Een atypisch verhaal?   HILDE GRAAFLAND, Ieder moet haar eigen weg vinden   MARION BRUGGEN, Predikantschap: een keuze voor droom en werkelijkheid   WIES HOUWELING, Van woord naar geest   MARIAN VAN GIEZEN, Van pastoraal werkster tot predikante   ILONA FRITZ, Een vrouwelijke predikant, geen bezwaar!   ANGELA BERLIS, Het onmogelijke denken – en doen!   JASJA NOTTELMAN, God ontmoeten in het alledaagse, geleefde leven   JUDITH COOIMAN-BOUMA, Ieder begin is moeilijk  Personalia

'In het eerste deel wordt in drie artikelen getoond om welke punten de de discussies draaiden, en voor een deel nog draaien. In het tweede deel wordt beschreven hoe in verschillende kerkgenootschappen concreet de eerste vrouw haar intrede deed als bedienaar van woord en sacramenten. Ten slotte volgt een deel met ego-documenten van negen oudere en jongere vrouwelijke predikanten. Als geheel is de bundel uitstekend verzorgd; het is goed te zien dat verschillende bijdragen op elkaar zijn afgestemd. De bijdragen zijn natuurlijk niet allemaal van hetzelfde belang of gewicht, maar dat hoeft ook niet.' Liuwe H. Westra in: Kerk en Theologie 64 (2013) 4, p. 370

'In 1911 was het [...] Anne Zernike, die als eerste vrouw in Nederland tot predikant zou worden bevestigd. Dit gebeurde in de Doopsgezinde kerk in Bovenknijpe. Een van de vragen die in de bundel steeds terugkomt, is waarom het in veel andere kerkgenootschappen zoveel langer moest duren of nog steeds niet mogelijk is.' Trees van Montfoort in: Tijdschrift voor Geschiedenis 126 (2013) 1, p. 145-146

'Deel I gaat over de achtergronden van en de discussies rond het aanstellen van vrouwelijke voorgangers. Het is bijzonder onderhoudend, om niet te zeggen vermakelijk te lezen hoe mannen-broeders zich in de kerk over Gœde vrouw uitlieten. Vooral deel III is boeiend; daarin horen we de vrouwen in het wondere ambt zelf. Hun roeping ging veelal langs bijzonder wegen, zo blijkt.' Reinder Tuitman in: Protestantse Kerkbode 124 (2012) 4, p. 19

'Een rijk geschakeerde bundel die een goed beeld geeft van de weg van de vrouw naar het predikantschap.' O.W. Dubois in: NBD Biblion 15-02-2012

'Honderd jaar Vrouwen op de kansel beschrijft helder en boeiend hoe onder invloed van de tijdgeest en een gewijzigde ambtsopvatting de standpunten veranderen. [...] is een zeer verzorgd boek met een aansprekende en waardevolle inhoud.' Ham in: Almelo's Kerknieuws 22 (2012) 6, p. 15

'Het interessante van dit boek is dat er predikanten aan het woord komen uit allerlei kerken, zowel uit de hoek van de vrijzinnige kerken en doopsgezinden als ook uit de meer orthdoxere kerken, zoals de Nederlands-Gereformeerde Kerken.'Janneke Vos-Arwert in: Transparant 23 (2012) 2, p. 29

'Het is een waardevol boek geworden, met fijnzinnige en prettig leesbare artikelen, en mooi historisch beeldmateriaal. Het boek biedt veel nieuwe informatie, ook voor wie, zoals ondergetekende, denkt al goed ingevoerd te zijn.' Heleen Zorgdrager in: Nederlands Theologisch Tijdschrift 66 (2012) 2, p. 16

'Ds. Judith Cooiman-Bouma, predikante van de Nederlands gereformeerde kerk te Zeist en de enige vrouwelijke predikant binnen haar kerkverband, stelt dat er binnen de Nederlands Gereformeerde Kerken plaatselijk verschillend wordt gedacht over de positie van de vrouw in de gemeente. "Ik mag lang niet overal preken. Dat vind ik wel eens moeilijk."' Klaas van der Zwaag in: Reformatorisch Dagblad 07-10-2011

Gesignaleerd in: VolZin 10 (2011) 21, p. 38 en Historia 34 (2011) 3, p. 31; besproken op: Kabelkrant Piet Kaptein 01-12-2011 en door J.D.Th. Wassenaar in: Gezamelijk Kerkblad voor Drenthe, Overijssel en Flevoland 95 (2012) 4791, p. 8 en HW-Confessioneel 124 (2012) 8, p. 4-5

Lees ook 'Steeds weer de eerste vrouwelijke dominee' in: Tijdschrift voor Geschiedenis 126 (2013) 1, p. 145.