Hogere sferen

Willem Bilderdijk was niet alleen een veelzijdige en productieve dichter, maar ook een belezen denker met opmerkelijke ideeën. Zijn leerdichten, beschouwingen, opstellen en boeken bestrijken vrijwel ieder terrein, uiteenlopend van geologie en science fiction tot taalkunde en theologie. Als vroegrijpe autodidact ging hij tot bewondering en ergernis van velen al spoedig zijn eigen weg. Zich mede baserend op tot nu toe onbekend en onbenut materiaal verschaft Joris van Eijnatten toegang tot de bonte ideeënwereld van Bilderdijk. In zijn omvangrijke studie treft de lezer hoofdstukken aan over theosofie, erotiek, psychologie, ethiek, kenleer, natuurfilosofie, esthetica, taalkunde, politieke theorie, sociologie en godsdienst. Waar mogelijk worden ontwikkelingen in Bilderdijks denken gerelateerd aan belangrijke momenten en veranderingen in zijn leven, variërend van de vroege triomfen op de Parnas tot zijn bekering tot het christendom en de scheiding van zijn eerste vrouw. Bovendien wordt een verband gelegd tussen de aard van zijn ideeënwereld en zijn zelfbesef. Was deze jurist en monarchist inderdaad 'semper idem', zoals hij in zijn lijfspreuk suggereerde? Waarom zocht hij zijn leven lang naar de wijsheid van 'hogere sferen'? Van Eijnatten stelt ook andere vragen. Vertoont Bilderdijks denken inderdaad die onbetwistbare 'eenheid' die men er zo dikwijls in heeft gezien? Was hij een exponent van de Romantiek? Hoe laat zijn dichterlijk streven zich karakteriseren? Wat was de cultuurhistorische achtergrond van zijn vaak onconventionele, soms bizarre en altijd fascinerende opvattingen? Of was hij een zonderling? Waarin berust eigenlijk de grootheid van Willem Bilderdijk? In een breed panorama van opvattingen, ideeën en typisch bilderdijkiaanse standpunten wordt een samenhangend beeld geschetst van het intellectuele universum van een eigenzinnig denker.    

'Hogere sferen is een razend knap en origineel boek, dat het Bilderdijk onderzoek in Nederland op nieuwe sporen zet.' Michiel van Diggelen in: Historisch Nieuwsblad 23-1-1999

'Het universum van Willem Bilderdijk is eindelijk voortreffelijk doorgemeten in Joris van Eijnattens magnum opus: Hogere sferen. De ideeënwereld van Willem Bilderdijk (1756-1831). Het is een werk dat het grootste respect afdwingt voor ... de biograaf en niet de gebiografeerde.' Anton van der Lem in: Spiegel Historiael (1999) 1

'Zijn boek is een indrukwekkende studie geworden, waarbij de lezer alleen al grote bewondering zal hebben voor de grondigheid van het speurwerk van de schrijver.' In: De Waarheidsvriend 25-11-1999

'De grootste verdienste van dit boek is de heroïsche poging Bilderdijk in zijn eigen context en tijd te plaatsen.' P.B.M. Blaas in: BMGN 114 (1999) 4

'Als ik een hoed of een pet droeg, zou ik die afnemen voor Van Eijnatten. Dit boek over de ideeenwereld van Bilderdijk voorziet, zoals de auteur zelf al opmerkt, in een hardnekkige leemte. Sinds Bavincks knappe overzichtstudie uit 1906, Bilderdijk als denker en dichter, heeft niemand het meer aangedurfd een ook maar enigszins integrale weergave van Bilderdijks denkwereld te geven. Van Eijnatten heeft dit waagstuk ondernomen, en het resultaat is een bijzonder erudiete, veelomvattende en informatieve kijk op de laatste grote universalist van Nederland. [...] dit imposante boek ligt er, en men kan er niet omheen. Het brengt ons Bilderdijk veel nader, het legt onvermoede verbanden en het maakt zinvolle discussies op tal van terreinen mogelijk. Mijn liefje, wat wil je nog meer?' Gert-Jan Johannes in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 116 (2000) 1

'Met deze studie is eindelijk een enigszins volledig overzicht gegeven van de denkbeelden van Willem Bilderdijk; dichter, historicus, wijsgeer, amateur-theoloog zo men wil. [...] Literatici, kerkhistorici en cultuurhistorici kunnen veel aan deze studie hebben. Bilderdijk wordt terecht, in een breder perspectief gezien dan alleen in dat van de Romantiek, de gereformeerde orthodoxie of het Reveil. Dit is de grote meerwaarde van het boek, die we tot nu toe meestal in het Bilderdijk-onderzoek misten. Bilderdijk heeft grote invoeld op zijn omgeving uitgeoefend. Hij wordt wel de 'vader van het Reveil' genoemd. Wie zich bezig houdt met het Reveil zal niet meer om deze studie heen kunnen. Dat hoeft niet betreurd te worden, want het is een goed leesbaar geheel. Bovendien zegt het aantal pagina's iets over de grondigheid waarmee het werk is aangevat. [...] De omslag is erg mooi en ook de illustraties fleuren het geheel op. De bladspiegel is prachtig. Het boek is duur, maar gezien de omvang wellicht niet uitzonderlijk. Al met al: een aanrader!' Liesbeth Rijneveld in: Documentum 13.3, maart 2001

'Het resultaat is een boek dat diepgaander dan enig vorig werk de opvattingen van de dichter ontleedt en inzichten bevat die niet of onvolledig in de oudere publicaties zijn te vinden, waardoor het onmisbaar is voor ieder die zich met Bilderdijk bezighoudt.' JM in: TeKoS, 97, 2000

'Bilderdijk was een ongeleid projectiel, dat achterstevoren de toekomst in schoot. Joris van Eijnatten heeft dat projectiel definitief ontmanteld, door Bilderdijk te laten zien zoals hij was: een onvermoeidbare dilettant, een rustloze zoeker, een consequent (ver)dwalend denker.' Atte Jongstra in: NRC 7-8-1998.