Het middeleeuwse openbare badhuis: fenomeen, metafoor, schouwtoneel

Het middeleeuwse openbare badhuis wordt sinds de negentiende eeuw voorgesteld als bordeel, als schouwtoneel van vermeende middeleeuwse losbandigheid en seksualiteit. Fabiola van Dam laat zien dat het om een veelzijdiger fenomeen gaat. Het badhuis was een stedelijke basisvoorziening die individuele mensen in staat stelde om lichamelijk en mentaal gezond te leven. Het bevorderde ook de openbare gezondheid. Dat middeleeuwers dit erg belangrijk vonden, blijkt uit de talloze badvoorschriften in medische literatuur en populaire gezondheidsleren, de regels met betrekking tot de openbare hygiëne en de vele afbeeldingen van badscènes. Onderzoek naar de badvoorzieningen, de ideeën erachter en de spelregels eromheen onthullen wat in de middeleeuwse cultuur werd beschouwd als vuil en schoon, ziek en gezond. Ook in spiritueel opzicht. Het badhuis is daarvan niet alleen fenomeen, maar is daarvoor ook een metafoor en een schouwtoneel.    

'[...] Pas wanneer in het boek de grote verscheidenheid aan archiefbronnen en illustraties duidelijk zichtbaar wordt, is het moeilijk te aanvaarden dat de middeleeuwse Noordwest- Europese badcultuur zolang aan de aandacht van historici en volkskundigen is ontsnapt. [...] Voor de gemiddelde lezer zal de inhoud van het boek een eyeopener betekenen met nieuwe inzichten over de middeleeuwse denkkaders. [...] - Maarten H.D. Larmuseau in Volkskunde 2022-2, p. 230-233

'[...] Het is aldus uitstekend dat iemand zich diepgaander in het onderwerp is gaan specialiseren. De dame in kwestie is Fabiola van Dam. Na en tijdens een lange carrière in de cultuurwereld, vatte ze de studies in geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht aan en promoveerde vorig jaar op hoge leeftijd met een doctoraatsthesis over Het middeleeuwse openbare badhuis. Dat deze proefschriften in Nederland ook in boekvorm verschijnen, kunnen we alleen maar toejuichen. Deze uitgave is het resultaat: sober en correct uitgegeven, verlucht met een keuze uit de waaier aan voorstellingen van middeleeuwse badhuizen of aanverwante afbeeldingen en wetenschappelijk sterk onderbouwd. [...]' - J.L. Meulemeester in Kunsttijdschrift Vlaanderen (2021)

'[...] Van Dam schreef een rijk boek over bad, bader en badgast in middeleeuws Europa. Heel bijzonder is het beeldmateriaal dat ze verzameld heeft. De analyse graaft diep en vraagt zoals gezegd, enig uithoudingsvermogen. De tekstuele bronnen heeft zij met digitale concordantieprogramma's uitgeplozen en dat levert veel op. [...]' - Joost Eskes in in Historiek (2021)

'[...] Van Dams zoektocht naar de badcultuur, de betekenis van badvoorschriften en naar de onderliggende waarden en normen heeft veel nieuwe informatie en inzichten opgeleverd. Door het wat strakke en ongrijpbare theoretische kader komen niet alle details altijd even goed uit de verf. Volstrekt helder is dat middeleeuwse geleerden het menselijk lichaam gebruikten om uit te leggen hoe de wereld in elkaarstak. En vaak ook om nadrukkelijk te laten zien hoe mensen zich wel en niet behoorden te gedragen.' - Marjoke de Roos in Geschiedenis Magazine sept 2021, p. 61