Herinnering en identiteit in het vrijzinnig protestantisme

Met de vestiging van de V.P.R.O.-studio en de secretariaten van tal van vrijzinnig protestantse organisaties op de Nieuwegracht 27 in Utrecht belichaamde dit grachtenpand ooit de droom van een zuil die al wat vrijzinnig protestants was zou verenigen. Anno 2009 is die droom vervlogen en is het Nederlandse vrijzinnig protestantisme in zijn institutionele of organisatorische vorm nauwelijks meer zichtbaar. Des te relevanter wordt juist dan de vraag naar die plekken in het collectieve geheugen van de protestantse vrijzinnigen die als 'plaatsen van herinnering' zijn aan te merken: de plekken waaraan de vrijzinnige herinnering zich heeft gehecht. Het gaat in deze bundel niet alleen om concrete plekken waaraan de collectieve herinnering vastzit en waarmee vrijzinnigen zich kunnen identificeren maar ook om symbolische plaatsen in de geest, in de vorm van een begrip (bijvoorbeeld tolerantie) of een persoon (bijv. Coornhert), met wie de vrijzinnigen zich van oudsher verbonden hebben gevoeld. Deze benadering impliceert een ruime opvatting van vrijzinnigheid.    

Inhoud: MIRJAM DE BAAR, Inleiding. Lieux de mémoire van protestantse vrijzinnigheid   ARIE L. MOLENDIJK, Vrijzinnigheid ruim opgevat. Johannes Lindebooms Geschiedenis van het Vrijzinnig Protestantisme   HANS ROLDANUS, Vrijzinnigheid in de familie. Cornelia W. Roldanus   MATHILDE VAN DIJK, 'Door hun geestigen stijl en evangelischen inhoud'. Willem Moll en de Moderne Devotie   RIENK KLOOSTER, Dr. Cornelis Hille Ris Lambers. Een opmerkelijke dienaar van God in Jorwerd (1907-1927)   YME KUIPER, De predikante, de gevelsteen en de driemaster. De vermaning van Boven-Knijpe als plaats van herinnering   PAUL H.A.M. ABELS, Gouda: kraamkamer van de vrijzinnigheid in de Nederlanden   ALEX NOORD, 'Nu rust diens lust en vreught was deught'. Coornherts grafsteen als monument van de zestiende-eeuwse strijd voor de godsdienstvrijheid   AART DE GROOT, Wie leert ons theologiseren? Overpeinzingen bij het graf van Vorstius in Friedrichstadt aan de Eider   NIKOLAJ HEIN BIJLEVELD, Leiden en de Leidse universiteit als negentiende-eeuwse lieux de mémoire   TJAARD BARNARD, 'Nog lang zal dat teken veel zeggen …' Het remonstrantse graf als lieux de mémoire   MATHILDE VAN DIJK, Verbonden, gedragen, geroepen. Herinneringen aan Hooghalen   MARIUS VAN LEEUWEN, Nieuwegracht 27: de droom van een vrijzinnige zuil   JAN N. BREMMER, Eric Cossee: predikant te Rotterdam, professor in Groningen   Over de auteurs   Register van plaats- en persoonsnamen

'In de geschiedschrijving zijn de vrijzinnigen tamelijk mager bedeeld. Daarom is het extra verheugend dat Eric Cossee bij z'n afscheid als bijzonder hoogleraar in de geschiedenis van het vrijzinnig protestantisme aan de RU Groningen een afscheidsbundel werd aangeboden met fraaie artikelen over belangrijke personen, momenten en plaatsen uit het vrijzinnig verleden.' Nelleke Vermeer in: Nederlands Dagblad/Het Katern 15-01-2010, p. 3

'[...] Wat als vrijzinnig beschouwd kan worden, is in deze bundel niet in een verklarend keurslijf geperst. Dat sluit aan bij het antiautoritaire, soms ook anti-institutionele zelfbeeld van deze groep, die als weinig coherent collectief goed kan leven zonder een eendrachtig gedeelde visie op het eigen verleden.' Marit Monteiro in: Tijdschrift voor Geschiedenis 123 (2010) p. 445-446

'Het boek bevat veel wetenswaardigs en is zeer zeker interessant voor een ieder die zich wil verdiepen in de geschiedenis van de veelkleurige wereld van het vrijzinnig protestantisme.' Han C. Vrielink op: www.historischhuis.nl/recensiebank 15-03-2010

'De leidraad voor de meeste bijdragen is het lieu de mémoire-concept van de Franse historicus Pierre Nora. Mirjam de Baar verheldert in haar inleiding dat dit concept verleidt tot het toe-eigenen of zelfs uitvinden van geheugenplekken en daaraan opgehangen geschiedverhalen. De bijdragen willen laten zien hoe iets tot lieu de mémoire is geworden in de context van het vrijzinnig protestantisme. [...] De bundel gaat in discussie met voorstellingen van de nationale en de protestantse herinneringscultuur zoals die respectievelijk blijkt uit het vierdelige Plaatsen van herinnering (2005-2006), dat in het algemeen weinig met religie als structurerend element op heeft, en uit Het gereformeerde geheugen (2009)

Verder gesignaleerd in: Reformatorisch Dagblad 23-12-2009, p.14.