Het Gruuthuse-handschrift

Het Gruuthuse-handschrift (Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 79 K 10), vernoemd naar zijn laat-vijftiende-eeuwse eigenaar, de Brugse edelman en bibliofiel Lodewijk van Gruuthuse, is een unieke Middelnederlandse verzameling van 18 gedichten, 7 berijmde gebeden en 147 liederen. Het handschrift kwam tot stand in Brugge aan het begin van de vijftiende eeuw. Het centrale deel bevat  de oudste verzameling wereldse liederen met muzieknotatie in het Nederlands, waaronder het Egidiuslied, Aloeette voghel clein en het Kerelslied. Met zijn zowel wereldse als religieuze inhoud weerspiegelt het handschrift  de kosmopolitische cultuur van de wereldstad die Brugge destijds was. De verzameling wordt nu voor het eerst in zijn volle omvang toegankelijk gemaakt.

De uitgave bevat een kritische tekstbewerking, uitvoerige woordverklaringen en commentaar en een geheel nieuwe reconstructie van de liederen. In de inleiding zijn de nieuwste inzichten verwerkt omtrent het handschrift, de auteurs en het milieu waarin het is ontstaan. De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft aan Herman Brinkman en Ike de Loos ( ) voor hun editie van het Gruushuse-handschrift de Kruyskampprijs 2018 toegekend.

'Veel aandacht gaat naar de muziek in het handschrift. Het tweede deel van het tweede boekdeel is voor de specialist en bevat tekstkritische en paleografische aantekeningen. Het eerste deel daarentegen bevat commentaren bij de inhoud van het handschrift. Deze uitgave blijft zeker drie decennia het referentiewerk.' Hans Geybels via: christusrex.be, 5 juni 2019

'This new edition has justly received high praise in the academic press and among scholars studying the music, literature, culture and society of the medieval Low Countries. Indeed, the publication prompts an enumeration of superlatives : the all-encompassing approach of the edition, comprising a total of 172 items, its sheer volume of 1.357 pages, the scrupulousness with which the most minute detail of texts and music are presented, the breadth of scope and synthetic quality of the 200-page introductory study. The sober and balanced layout and the overall high production quality of the publication matches both the historical and artistic importance of the manuscript and the efforts that were made to realize this impressive edition.' P. Mannaerts in: Scriptorium-bulletin codicologique (2017) 2, p. 152-153

'Dit is het soort totaaleditie dat elk handschrift verdient - als we maar voldoende tijd en geld hadden. Toch heb ik enkele kanttekeningen bij dit eindresultaat: over de codicologische beschrijvingen en over de afbeeldingen. [...] Ondanks deze kanttekeningen bij de codicologische beschrijving zijn de scherpe observaties van de editeur en zijn prestatie het kluwen informatie dat ze hebben opgeleverd te ontwarren, niet minder dan bewonderenswaardig te noemen. De editeur verdient alle lof, want zijn jarenlange engagement voor deze onderneming van enorme omvang heeft geresulteerd in een vernieuwende kritische editie van het Gruuthuse-handschrift die de basis zal vormen voor een voorgezette discussie over de codex op een hoger niveau.' Daniël Ermens voor: TNTL Boekbeoordelingen, 20-10-2016

'In the new edition, each melody is represented by two transcriptions: one in stroke notation and one in modern notation without rhythm. This allows the reader to make up his own opinion and to trace the editor's decisions. Whereas the text is edited critically, the melodies are presented in a diplomatic edition due to their very scarce transmission. This edition is a milestone in our knowledge about the musical culture of the upcoming bourgeiosie in late medieval Dutch cities as Bruges.' Ulrike hascher-Burger en Martin van Schaik in: Klankbord. Newsletter for Ancient and Medieval Music (2015) 19

'Het jarenlange werk gepresteerd in de schoot van de Koninklijke Bibliotheek en van het Huygensinstituut voor Nederlandse geschiedenis moet vanuit ons land, vooral dan vanuit Brugge, enthousiast geprezen worden. De vormgeving en publicatie door Uitgeverij Verloren, heeft zowel het handschrift als het studiewerk door Herman Brinkman, ondersteund door andere wetenschappers en voor wat betreft de muziekannotatie door Ike de Loos, volle recht aangedaan en tot hun terecht aanzienlijke waarde opgetild.' Andries Van den Abeele in: Handelingen van het genootschap voor geschiedenis te Brugge, najaar 2015

'Met het verschijnen van deze nieuwe, kritische editie is een mijlpaal bereikt.' Marjoke de Roos in: Geschiedenis Magazine 50 (2015) 6, p. 55

'Dit boek biedt de lezer een reis naar de fantastische wereld van middeleeuws Brugge. De gedichten en gebeden zijn prachtig, en de precieze, erudiete wijze waarop ze door Brinkman worden besproken en in hun context worden geplaatst doet recht aan dit hoogtepunt uit de Nederlandse literatuur. Hoe ‘droog’ het boek voor de gewone, niet-wetenschappelijke lezer ook oogt, die wereld van vroeger komt mooi tot leven in het rijke commentaar.' Joost van Driel op: www.dereactor.org, 06-03-2016.

Lees ook 'Het Gruuthusehandschrift uitgegeven' door Andries Van den Abeele in: Vereniging van de adel van het Koninkrijk België (oktober 2015) nr. 284, p. 18-22.

Verder gesignaleerd in: Gregoriusblad (2016) 3, p. 25.