Willem Witsen (1860-1923)

Podcast met Linda Modderkolk

De schilder, etser en fotograaf Willem Witsen (1860-1923) stond midden in de wereld van de kunst en literatuur van zijn tijd, een periode die op artistiek gebied gekenmerkt werd door grote veranderingen. De bewaard gebleven correspondentie laat zien dat Witsen gemakkelijk vriendschappen sloot met beeldend kunstenaars en literatoren, en dat hij uitgroeide tot een sleutelfiguur in een groep die bekend zou worden als de beweging van Tachtig. Nauw betrokken bij het tijdschrift De Nieuwe Gids zette hij, samen met onder anderen Jan Piet Veth en Maurits van der Valk, de aanval in op de oudere generatie kunstcritici. Ook richtte hij met enkele vakgenoten de Nederlandsche Etsclub op om de vrije etskunst nieuw leven in te blazen.

Deze selectie van 141 brieven, verzonden en ontvangen door Witsen, geeft een uniek beeld van het kunstenaarsleven in de decennia rond 1900, en toont hoe Witsen zich ontwikkelt van een vurig en opstandig jongeling tot een gevestigd kunstenaar met enige faalangst, die aan het eind van zijn leven moeite had aansluiting te vinden bij de kunst van de jongere generatie. Onder de afzenders en ontvangers zijn bekende kunstenaars als de schilders Jacobus van Looy, Willem Bastiaan Tholen, Eduard Karsen, Jan Toorop, Isaac Israels, en de literatoren en dichters Willem Kloos, Albert Verwey, Hein Boeken, Frederik van Eeden en Arthur van Schendel.

De brieven gaan over familie, vrienden en liefdes, over ruzies en misverstanden, successen en verdriet. Witsen schrijft over zijn kunstopvattingen en die van anderen, over zijn zoektocht naar onderwerpen op het platteland en in steden als Amsterdam, Rotterdam, Dordrecht en Londen en zijn relatie tot de kunsthandel en de grillige kunstmarkt. Ook zijn fascinatie voor de fotografie en zijn reizen naar Amerika en Nederlands-Indië komen aan bod.

Deze bloemlezing verschijnt honderd jaar na Witsens overlijden en werd bezorgd en van verhelderend commentaar voorzien door Linda Modderkolk, Odilia Vermeulen en Ester Wouthuysen.

Podcast met Linda Modderkolk

'[...] Het boek bevat 141 brieven van en naar Wisen en is rijk geïllustreerd met werken van Witsen en met foto's. De brieven zijn minutieus geannoteerd. Van alle schilderijen en etsen wordt vermeld waar die zich nu bevinden, van halve verwijzingen wordt al uitgezocht waarnaar ze verwijzen, volkomen vergeten personen worden on voorgesteld en tijdens het lezen krijg je meer en meer het idee dat je je bevindt in de tijd waarin Witsen leefde. [...] Het is natuurlijk niet de bedoeling om het hele bok met de briefwisseling van Witsen na te vertellen, als dat al zou kunnen. Maar ik wil wel duidelijk maken dat het een heerlijk boek is, waarin je dicht komt te zitten op de briefschrijvers en op de tijd waarin ze leven. [...]' - Teunis Blunt op Bunt Blogt 15 mei 2024

'[...] In verschillende opzichten is dit boek onweerstaanbaar. Wat de lezer direct treft is de geweldige levendigheid van de brieven. [...] De brieven zelf krioelen van treffende uitspraken, ontboezemingen en observaties. [...] Deze uitgave kan niet genoeg worden aangepresen, al was het alleen al om het feit dat gekozen is voor voetnoten in plaats van eindnoten, wat het gebruik zeer bevordert. [...]' - Reindert Storm in Literair Nederland april 2024 

'[...] Ter gelegenheid van zijn sterfdag honderd jaar geleden, 13 april 1923, stelden kunsthistorici [...] een bloemlezing samen. [...] Ondanks deze beperking zijn de samenstelsters, die de brieven van heldere achtergrondinformatie voorzien, er niet alleen in geslaagd een beeld op te roepen van het artistieke klimaat rond 1900, maar vooral ook van het persoonlijke leven van Witsen.' - Ko van Geemert in Ons Amsterdam jan/febr 2024, p. 45

'[...] Via deze brieven en de achtergrondinformatie van de samenstellers krijg je niet aIleene en beeld van het artistieke klimaat rond 1900, maar vooral ook van het persoonlijke leven van WiIlem Witsen.' - Ko van Geemert in Argus 31 jan. 2024

'[...] Dankzij een goee keuze komt uit die brieven inderdaad, zoals de samenstellers beoogd hebben, een 'portret' naar voren dat WItsen recht doet. Een portret van een kunstenaar die veel voor zijn vrienden overhad, maar daarbij zijn eigen belang niet altijd liet ondersneeuwen. [...]' - Jan Jaap Heij in De Boekenwereld 39 (2023) 4, p. 82-83

vermeld in: Neerlandistiek.nl 16 febr. 2024