Verbonden door rampspoed

De negentiende eeuw was een eeuw vol rampen. Catastrofale stormvloeden, rivieroverstromingen, explosies en stadsbranden: om de zoveel jaar vond er wel een ramp plaats die grote materiële schade aanrichtte en veel mensen het leven kostte. Toch leverde deze rampspoed ook iets anders op, namelijk gevoelens van nationale lotsverbondenheid. Verbonden door rampspoed brengt de manieren in kaart waarop negentiende-eeuwse Nederlanders tijdens grote rampen vorm en betekenis gaven aan nationale gevoelens. In gedichten en pamfletten bejubelden ze hun koningen, die vaak ruimhartig doneerden en de rampplek bezochten, als verbindende symbolen van de natie. Ze voelden medelijden met hun lijdende landgenoten en probeerden deze gevoelens ook bij anderen aan te wakkeren. Hun nationale betrokkenheid kwam vooral tot uiting tijdens nationale inzamelingsacties, als ze torenhoge bedragen ophaalden voor mede-Nederlanders in het rampgebied. Tegelijkertijd vochten ze op die momenten onderling uit wie er wel, en wie er geen deel uitmaakten van de natie. Fons Meijer laat zien hoe het nationaal bewustzijn bij iedere ramp een kans kreeg zich verder uit te kristalliseren. Hij betoogt dat er zelfs zoiets bestond als rampennationalisme, dat keer op keer meebouwde aan het fundament waarop de natiestaat uiteindelijk stevig kon steunen.

Fons Meijer (1994) studeerde Geschiedenis in Nijmegen en Sheffield. De afgelopen jaren werkte hij als promovendus aan de Radboud Universiteit. Verbonden door rampspoed is het resultaat van zijn promotieonderzoek. Momenteel werkt hij aan diezelfde universiteit als docent Cultuurgeschiedenis.

'[...] Historicus Fons Meijer, onlangs bij Jensen gepromoveerd, stelt in Verbonden door rampspoed dat rampen in de negentiende eeuw een specifieke vorm van nationalisme teweegbrachten, die gekenmerkt werd door eigen beelden en symbolen en verschilde in vorm en intensiteit van andere vormen van nationalisme, zoals de lotsverbondenheid die ontstaat onder buitenlandse dreiging. Meijer sluit zich nadrukkelijk aan bij de culturele wending die zich zowel in het nationalisme- als het rampenonderzoek heeft voorgedaan.[...] Meijers betoog zou sterker geweest zijn als hij het verschil tussen het negentiende-eeuwse rampennationalisme en eerdere vormen van rampenidentificatie had uitgewerkt. Desalniettemin laat Meijer overtuigend zien dat negentiende-eeuwse rampen belangrijke natievormende momenten waren. Met zijn originele invalshoek heeft hij een vernieuwende bijdrage geleverd aan het nationalismeonderzoek.' - Erica Boersma in BMGN-Low Countries Historical Review Vol. 138 (2023) 38

'[...] De verschrikkelijke lotgevallen van landgenoten die hierin werden beschreven, wakkerden een wij-gevoel aan. Interessant thema met treffende voorbeelden en tot de verbeelding sprekende anekdotes. Toch is het voor een gewone lezer pittige kost; het taalgebruik is soms erg formeel en elk inzicht gaat vergezeld van een wetenschappelijke verantwoording. Het boek is voorzien van goed gekozen illustraties, uitgebreide noten en bronnenlijst, een personenregister en een plaatsregister.' - Renate Sun-Louw voor NBD-Biblion dec. 2022

' Fons Meijer laat in zijn boeiende proefschrift zien hoe onze reactie op rampen in de 19de eeuw bijdroeg aan het Nederlandse zelfbeeld van een gulle natie die graag helpt.' Marcel Hulspas in De Volkskrant 17 sept. 2022

'[...] Meijer heeft een origineel en verhelderend proefschrift geschreven. Hij laat zien dat rampen werden gebruikt om de loyaliteit aan de koning en de nationale saamhorigheid te vergroten, en dat het mededogen met de  slachtoffers ook ideologisch was bepaald.' - Willem Bouwman in Nederlands Dagblad 9 sept. 2022