Koninginnen aan de Noordzee

Zo rustig als de Noordzeekust rond 1800 was, zo druk was ze een eeuw later. Badplaatsen regen zich aaneen. Grand hôtels en casino's verdrongen elkaar om de mooiste plek, op het zand ontstonden 's zomers ware strandmandendorpen. Duizenden waagden zich in een koetsje in het water of flaneerden langs de vloedlijn. Zien en gezien worden, daar ging het om. Hoe ontwikkelden Scheveningen en Oostende - de  toonaangevende badplaatsen in Nederland en België - zich tot mondaine vakantieoorden? Welke inspanningen waren nodig om hun rivalen voor te blijven? Hoe exclusief waren ze, of kon ook de gewone man en vrouw er terecht? Hoe brachten de gasten rond 1900 de dag aan zee door? Wat droegen ze? Wat zagen en hoorden ze? En bestonden er eigenlijk al naaktstranden in het fin de siècle?       

Inhoud: Woord vooraf   TOM SINTOBIN/BEN DE PATER, ‘Groote internationale pantoffelparaden’: baden aan zee in Scheveningen en Oostende   Scheveningen: BEN DE PATER, Scheveningen: tussen aristocratische allure en volkse voorzieningen   ROSALIE SLOOF, Modieus en mondain. Badgasten en boulevardpubliek te Scheveningen tijdens de belle époque   ROB VAN DE SCHOOR, Scheveningse badcultuur rond 1900 tussen vormelijkheid en vrijheid   JENNIFER MEYER, Badplaatsarchitectuur als spiegel van het kuuroordtoerisme. De architectuur van Scheveningen rond 1900   PAUL VAN DEN BRINK, Vergelijkende badplaatspolitiek. Reclame voor Nederlandse zeebadplaatsen, 1880-1920   Oostende: LINDA VAN SANTFOORT, Fin de siècle-architectuur in koninklijk perspectief   Kleurkatern   JEROEN CORNILLY, Bouwen aan de 'Koningin der Badsteden'. Het aandeel van het stadsbestuur in de uitbouw van de badplaats Oostende tijdens de late negentiende eeuw   DAVY DEPELCHIN, De kwadratuur van het escapisme. Het oriëntalisme in de negentiende-eeuwse Belgische kustarchitectuur   WOUTER VAN ACKER, Westende in de belle époque. De stedenbouwkundige ontwikkeling van een lokale badplaats in een internationaal perspectief   JAN DEWILDE, Het Oostendse muziekleven tijdens het fin de siècle: tussen ’t Looze visschertje en de Kursaalconcerten   HERWIG TODTS, Oostende, Ensors denkbeeldige paradijs   ANNELIES COUSSERIER, Souvenir d’Ostende. Van studioportret naar vakantie-album   WIM MERTENS/KAREN VAN GODTSENHOVEN, Les élégantes: mode tijdens het Oostends seizoen anno 1900-1905   Abstracts   Over de auteurs   Over Rityhmus – Jaarboek voor de studie van het fin de siècle

'De Rythmus-artikelen over Oostende illustreren mooi het huidige - multidisciplinaire - onderzoek naar toerisme, vrijetijds- en badcultuur. Scheveningen komt er wat bekaaid van af.' Marlies van der Riet in: Tijdschrift voor Geschiedenis 127 (2014) 1, p. 168-170

'Hoewel hier en daar wat herhaling onvermijdelijk is en de vergelijking tussen de twee landen niet altijd evenveel resultaat oplevert, geeft de bundel als geheel een geslaagd, gelaagd en veelzijdig portret van de twee badplaatsen. Sterk daarbij is ook de goed geschreven inleiding op het thema waarin de situatie van modernisering in Europa en de opkomst van het toerisme als achtergrond wordt neergezet voor de nieuwe populariteit van badplaatsen in de loop van de negentiende eeuw.' Mieneke te Hennepe in: BMGN Low Countries Historical Review 129 (2014) 3, review 69

'Inspiratie voor verder onderzoek biedt de mooi geïllustreerde bundel zeker.' Marie-Christine Engels in: Tijdschrift voor Zeegeschiedenis 33 (2014) 1, p. 122-113

'Koninginnen aan de Noordzee geeft deze fascinerende tijd goed weer. Al lezend ontstaat een gedifferentieerd beeld, mede ook omdat het boek is opgebouwd uit bijdragen van diverse auteurs. [...] Alles overziend kan gezegd worden dat de auteurs een veelkleurig palet hebben geschilderd van beide badplaatsen in hun glorietijd. [...] voor geïnteresseerden in het ontstaan van het toerisme aan de kust en in de Belle Epoque is het boek de aanschaf absoluut waard.' Ben Offringa in: Vrijetijdstudies (2014) 1

'Modieuze dames en heren die in strandjapon of zomers kostuum over de boulevard flaneren, aan zee badgasten in hoogsluitende zwempakken, 's avonds Boardwalk Empire-achtige taferelen: het onderwerp van deze bundel spreekt direct tot de verbeelding.' Joris Oddens in: Geschiedenis Magazine 49 (2014) 1, p. 59

'De meest verrassende artikelen staan achterin het boek, in het deel dat aan Oostende is gewijd. Een is van Jan Dewilde en gaat over het Oostendse muziekleven in het fin-de-siècle, met in een hoofdrol le beau Rinskopf, de flamboyante chefdirigent van het Kursaalorkest. Had zoiets niet ook over het Scheveningse muziekleven kunnen worden geschreven? [...] Dan volgt een artikel over de schilder James Ensor en zijn band met Oostende, en één over studio- en amateurfotografie in de badplaats. Stukken met zulke onverwachte thema's geven kleur aan een verder toch enigszins grijze bundel. Ze versterken tevens de indruk dat Scheveningen eigenlijk nooit heeft kunnen tippen aan de glorie van Oostende.' Ileen Montijn in: De Negentiende Eeuw 37 (2013) 4, p. 358-359

'Een fraai initiatief dat we niet genoeg kunnen prijzen. [...] Wellicht is het beter om in plaats van "auteurs" te schrijven "kenners", want die zijn er kennelijk. [...] Alle bijdragen zijn prettig geschreven, het lettertype, illustraties en andere esthetische aspecten zijn gans in orde. Heel mooi kleurkatern ook; vooral de affiches en de kledingfoto's zijn fraai afgedrukt. [...] Buitengewoon aardig in de categorie cultuurcuriosa is Van der Schoors aandacht voor naaktstranden en aanverwante vrijzinnigheden. Uiteraard is er ook veel aandacht voor badplaatsarchitectuur alsmede voor prentbriefkaarten. [...] Kortom: chapeau! laten we hopen dat deze Jaarboeken tot het volgende fin de siècle, als het tenminste nog niet vergaan is aan zijn eigen grandeur et décadence, mogen en kunnen blijven verschijnen.' Sander Bink op: www.rond1900.nl/ 11-09-2013

'Aangename, serieuze lectuur voor aan het strand. Want wat een verschillen! En hoe interessant die steden en hun cultuur te bezien vanuit de recente gebeurtenissen rond de Scheveningse pier. We weten het al lang maar dit boek maakt het weer eens glashelder: dat wat betreft de strandcultuur een tijdperk écht voorbij is; het duurde maximaal tweehonderd jaar, opkomst en ondergang meegenomen.' Chris van der Heijden in de Groene Amsterdammer. Lees het gehele artikel 'Waarom we naar zee gaan' op de website van de Groene Amsterdammer (geplaatst op 14-08-2013)

'[...] een ideaal boek om deze zomer op het strand te lezen.' In: Alumni Nieuwsbrief Sociale Geografie & Planologie, Universiteit Utrecht 5 (2013) 2, p. 2-3

'Wie tegenwoordig aan Noordzeebadplaatsen denkt, ziet vooral fastfoodtenten, reclame en oneindige parkeerterreinen voor zich. Rond 1900 was dat anders, zo leert het uiterst gedegen samengestelde boek "Koninginnen aan de Noordzee", waarin wordt ingezoomd op de opkomst van de badcultuur in Scheveningen en de Belgische kuststad Oostende.' André Keikes in: Leeuwarder Courant 14 juni 2013, p. 11

Tevens gesignaleerd op: www.isgeschiedenis.nl 17-07-2013, bij: NBD Biblion 28-08-2013 en in: Geografie (2013) 7, p. 44; Vind (2013) 11, p. 70; Neerlandia (2013) 2, p. 31.