De tovenaar Vergilius

In de Middeleeuwen stond de klassieke dichter Vergilius ook bekend als tovenaar. In die hoedanigheid werden vanaf de twaalfde eeuw allerlei wonderlijke activiteiten aan hem toegeschreven. Zo zou hij de misdaad in Rome hebben uitgeroeid en een altijd brandende lamp hebben gemaakt. Rond 1525 drukte Willem Vorsterman in Antwerpen een tekst waarin een groot aantal van dit soort verhalen over Vergilius zijn verzameld. In Vergilius als tovenaar wordt deze tekst voor het eerst voor een groter publiek toegankelijk gemaakt. Aan de tekstuitgave gaat een inleiding vooraf waarin allereerst wordt belicht hoe Vergilius zich heeft ontwikkeld tot tovenaar. Daarnaast wordt uitgebreid aandacht besteed aan de literaire en culturele context waarbinnen de tekst aan het begin van de zestiende eeuw functioneerde. Bovendien is er in dit rijkelijk geïllustreerde boek aandacht voor de iconografische traditie rond Vergilius de tovenaar.    

'Met geduld en vasthoudendheid heeft Piet Franssen de "menichfoude en cromme paden" van deze fascinerende figuur gevolgd en in kaart gebracht. Daarbij heeft hij zich voortdurend rekenschap gegeven van de vraag wat die metamorfoses ons kunnen duidelijk maken over de middeleeuwse maatschappij waarin ze werden bedacht. Deze uitgave geeft nieuwe lezers de mogelijkheid een Nederlandse Vergiliustekst (Willem Vorsterman, Antwerpen, waarschijnlijk circa 1525) te bestuderen die enkel voorhanden was in Jan Gesslers facsimile-uitgave (1950) van het enige complete exemplaar (British Library no. 1073h.44). [...] Vergilius blijkt een multi-inzetbaar personage dat in verschillende genres uiteenlopende invullingen krijgt. Franssen besteedt uitvoerig aandacht aan zijn plaats in een antifeministische traditie, met natuurlijk verbanden met de heksenjacht en -cultus, naar Faust-aspecten, naar zijn vermomming als een soort Uilenspiegel en naar zijn rol in het genre van de anekdotenbiografie.' Elsa Strietman in: Internationale Neerlandistiek 49 (2011) 3, p. 240-242

‘Piet Franssen maakt dit twintig bladen tellende boekje toegankelijk voor een hedendaags publiek. Zijn editie wordt vergezeld door woordverklaring en commentaar, en door een vrij uitvoerige inleiding, waarin de op het eerste gezicht curieuze tekst in een bredere literaire en cultuurhistorische context wordt geplaatst. […] Franssen schenkt veel aandacht aan de karakterisering van de tovenaar. […] Dit onderdeel van de inleiding is echter soms wat verwarrend: de besprekingen van de kenmerken van het personage Vergilius, de typering van de druk Vergilius en de demonstratie van de eigenschappen van het genre van de anekdotebiografie zijn niet altijd goed van elkaar te onderscheiden. […] De tovenaar Vergilius biedt, ondanks enkele minder geslaagde passages, een gevarieerd perspectief op een boeiende tekst uit het begin van de 16^e eeuw en op de ideeënwereld van het toenmalige publiek. Het betoog wordt ondersteund door een rijke secundaire literatuur en veel illustraties.’ An Faems in: Spiegel der Letteren 53 (2011) 4, p. 523-525

Fransen biedt door deze tekst opnieuw uit te geven een breed publiek van classici, mediëvisten, renaissancisten en leken een amusant inkijkje in  de Middelnederlandse literatuur en ontsluit daarmee een interessant en onderbelicht hoofdstuk in de Vergilius-receptie. [...] Daarbij komt nog Franssens uitstekende en aantrekkelijke inleiding die alle denkbare aspecten van de tekst behandelt.' Gary Vos in: Frons 30 (2010) 5, p. 18-21.