Tot burgerschap en deugd

Dit boek bevat de lezingen die zijn gehouden op de nascholingen voor leraren geschiedenis (HAVO/VWO) voor het centraal eindexamenthema 2006-2007 'Van kind tot burger. Volksopvoeding via het onderwijs in Nederland (1780-1920)'. Alle aspecten van dit onderwerp komen aan bod: de achtergronden van de Bataafse onderwijshervorming, de Verlichting en haar invloed op de opvoeding, de vormgeving van het nationale onderwijs, het ontstaan van de schoolstrijd, het 'burgerlijk beschavingsoffensief' en de invloed daarvan op arbeidersgezinnen, de rol van onderwijzers in de volksopvoeding en de vertolking van het ideaal van burgerschap en deugd in de negentiende-eeuwse jeugdliteratuur. Anno 2006 klinkt een nieuwe roep om integrerend onderwijs in de gedeelde waarden van modern burgerschap: vrijheid, tolerantie en democratische participatie op basis van gelijkwaardigheid. Tot burgerschap en deugd schetst de historische achtergronden daarvan.    

Inhoud: REDACTIE, Inleiding   JAN LENDERS, Van kind tot burger. Lager onderwijs en de vorming tot burgerschap in de negentiende eeuw   ARIANNE BAGGERMAN/RUDOLF DEKKER, Verlichte pedagogiek rond 1800: ideaal, praktijk en doorwerking. De opvoeding van Otto van Eck (1780-1798)   NELLEKE BAKKER, Tot deugd en vreugd. Kinderliteratuur en de opvoedingsidealen van de negentiende eeuw   BERNARD KRUITHOF, 'Godsvrucht en goede zeden bevorderen'. Het burgerlijk beschavingsoffensief van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen   IDO DE HAAN, Van staatszorg tot vrijheidsrecht. De schoolstrijd in de Nederlandse politiek en samenleving   PIETER BOEKHOLT, Eén school voor allen. Joden en hun positie in het onderwijs in de eerste helft van de negentiende eeuw   SJAAK BRASTER, Het openbaar onderwijs als kameleon. Over christelijke en maatschappelijke deugden en het nationale onderwijsbeleid in Nederland, 1801-1920   MINEKE VAN ESSEN, 'Een werk van verheffing en verlichting'. Over de betekenis van de onderwijzer(es) voor de volksopvoeding, 1860-1920   ALI DE REGT, Opvoeding van arbeiderskinderen in Nederland, 1850-1920   Auteurs en redacteuren

Het bijzonder onderwijs is nog steeds een vrijheidsrecht, al gaan er de laatste tijd stemmen op om het bestaande systeem radicaal te wijzigen. Juist op zulke momenten is het goed dat er geschiedkundigen bestaan die vertellen hoe onverstandig dat is. Politici en beleidsmatigen zouden zich die impliciete les van Tot burgerschap en deugd aan moeten trekken.' Dr. John Exalto in: Reformatorisch Dagblad, 21-6-2006, p. 19

'[De] artikelen zijn stuk voor stuk informatief en geven contextueel een goed beeld van de participatie aan het onderwijs.' PB in Archievenblad (okt. 2006), p. 35

'Met deze uitgave beschikt u weer eens over een uitgebreide "reader" bij een eindexamenonderwerp.' Tineke Bogaerts in: Kleio 46 (2006) 2, p. 42

'zeer geschikt als samenvatting van en introductie tot het onderzoek dat de afgelopen decennia is verricht op het gebied van opvoeding en onderwijs in de negentiende eeuw.' Maartje Janse in: De Negentiende Eeuw 31 (2007) 3

'Leraren, leerlingen en belangstellenden kunnen profijt van deze uitgave trekken.' Guido de Bruin in: Geschiedenis Magazine (2007) 3

Verder gesignaleerd in: Lessen 1 (maart 2006), p. 31-32; De Groene Amsterdammer, 24-03-2006, p. 44-45; Recensiebank historischhuis.nl, augustus 2006.