De Hollandse textielnijverheid 1350-1600

Ondanks het geringe aantal beschikbare totaalcijfers van de jaarlijks in Holland vervaardigde lakens koesteren historici op basis van de eerste twee delen van Posthumus' De geschiedenis van de Leidsche lakenindustrie een zo duidelijk beeld van deze productielijn, dat zij er 90 jaar lang niet of nauwelijks aan hebben willen tornen. Het conjunctuurverloop van de gehele Hollandse lakenproductie wordt grotendeels vereenzelvigd met dat van het Leidse laken. Dat wil zeggen, dat de vijftiende eeuw voor de gehele Hollandse lakennijverheid als een periode van groei wordt beschouwd. De zestiende eeuw wordt gezien als een periode van verval: eerst in de overige Hollandse draperiesteden (na 1480), maar vanaf 1520/1530 ook in Leiden. Omstreeks 1570/1580 was er weinig meer over van de Hollandse nijverheid. Volgens de traditionele visie heeft de massale immigratiestroom vanuit de Zuidelijke Nederlanden de Hollandse textielnijverheid uiteindelijk van de ondergang gered door in Holland de zogeheten 'nieuwe draperie' in te voeren. In dit boek wordt deze overheersende visie op het sterfproces van de Hollandse 'oude draperie' en haar radicale vervanging door een rijke variatie aan Zuidnederlandse textielbedrijven ter discussie gesteld. Herman Kaptein onderzoekt niet alleen de hoeveelheden stoffen, zoals gewoonlijk wordt gedaan, maar ook de verschillende soorten die er in Holland werden geproduceerd in de periode 1350-1600. Bovendien betrekt Kaptein ook ander cijfermateriaal (met name betreffende Haarlem) in zijn analyses en doet hij onderzoek naar de productie van het zogenoemde Hollands linnen. Kapteins andere benadering van het (deels oude) cijfermateriaal levert een nieuw en op sommige onderdelen zeer verrassend beeld op van de ontwikkeling van de Hollandse textielproductie. Men zou zelfs kunnen zeggen, dat zich in dit boek een paradigmawisseling voltrekt!    

'Kaptein schuwt duidelijke stellingnamen niet maar biedt ze tevens aan ter discussie en ter toetsing in verder locaal onderzoek, zoals hijzelf heeft gedaan voor de Haarlemse linnen. Wat hij met betrekking tot die laatste plaats en bedrijfstak toevoegt werkt verhelderend. Het boek zal zeker ter hand moeten worden genomen door al degenen die het wel en wee van Hollands textiel verder willen onderzoeken. Kaptein constateert terecht dat nog veel mogelijkheden tot onderzoek braak liggen. In elk geval heeft hij het onderzoek naar de kardinale bedrijfstak textiel aanzienlijk verbreed door onze blik ook buiten Leiden en de lakennijverheid te richten.' A.C.A.M. Bots in: Tijdschrift voor Geschiedenis, jrg. 114/1, 2001

'Het is "bon ton" geworden wat meewarig te doen over de kwalitatieve en seriële onderzoeken op gebied van de economische geschiedenis. Een evenwichtige en voldragen studie als het hier besproken boek bewijst dat statistieken en grafieken in een globale economische geschiedenis, met aandacht voor vraag- en aanbodzijde, onmisbaar blijven.' Raymond Van Uytven in: Ons Geestelijk Erf, 75, 2001