Oorlog voor onze gedachten

Vrijwel alle Nederlandse opiniemakers waren het er tijdens de Eerste Wereldoorlog over eens, dat hun land neutraal moest blijven. Neutraliteit werd gezien als onderscheidend deel van de eigen identiteit. Maar wat betekende neutraal zijn precies en welke Nederlandse eigenschappen speelden hierbij een rol of zouden dat moeten doen? Was het de taak van Nederland om op te treden als hoeder van het internationaal recht? Of zou het een verzoenende rol kunnen spelen en zo de vrede bevorderen? Of moest men nadenken over de democratie als ordeningsprincipe voor de toekomst? Ismee Tames analyseert het publieke debat en laat zien dat er telkens andere begrippen werden gehanteerd om de eigen identiteit te beschrijven. Keer op keer bleek een voorgestelde omschrijving namelijk onhoudbaar - zowel door de loop van de oorlog zelf, als door uitlatingen van politici en intellectuelen uit de oorlogvoerende landen.    

'De wijze waarop Tames de ontwikkelingen in het publieke debat over de positie en identiteit van Nederland heeft weergegeven is helder en voorbeeldig.' Rob Hartmans in: De Groene Amsterdammer 23-6-2006, p. 36-37
'[...] Tames [schetst] in haar boek een prachtig beeld [...] van een intellectueel debat in Nederland, waarin men te midden van het bruut geweld der oorlogvoerenden met de moed der wanhoop trachtte een nieuwe orde te scheppen, waardoor de wereld beter zou worden en Nederland hetzelfde bleef.' Paul Moeyes in: Historisch Nieuwsblad sept. 2006, p. 56

'Aangezien Tames al haar bronnen bekijkt door de koker van het identiteitsvraagstuk, wordt veel interessant materiaal echter slechts summier in haar betoog verwerkt.' Remco van Diepen in: Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden 122 (2007) 3

'Dit doet er niet aan af, dat dit proefschrift een prachtig boek is geworden, al zullen verschillende onderwerpen die zijdelings worden aangeroerd, nog uitgediept kunnen worden. (...) Ik verwacht echter niet, dat veel aan haar antwoord op haar centrale vraag is toe te voegen.' Drs. W. Pelt in: Recensiebank Historisch Huis.nl; 'De kracht van deze studie is echter dat Tames deze dichotomie van zijn historische lading ontdoet en tot basis van een helder concept weet te maken. Tot slot dient Tames hier geprezen te worden voor de toepassing van het begrip culturele mobilisatie. Tames gebruikt de notie vooral om de invloed van de propaganda van oorlogsvoerende landen op de Nederlandse intellectuelen te beschrijven en biedt daarmee een interessante invals-hoek.' Rene Rouwette in: Skript 28-3 (2006).

Verder gesignaleerd in: Geschiedenis Magazine 42 (2007) 4; Trouw 27-5-2006, p. 15; Nederlands Dagblad 22-09-2006.