Complexe consensus

Zowel in de Verenigde Staten als in Nederland worden de jaren vijftig veelal beschouwd als een periode van grote consensus en eensgezindheid over fundamentele kwesties. In haar analyse van de debatten over politiek en cultuur van Amerikaanse en Nederlandse progressieve intellectuelen toont Tity de Vries echter aan, dat de consensus onder deze groepen een complexe aangelegenheid was. De New York Intellectuals debatteerden heftig over de morele aspecten van het liberalism, over het ontnemen van burgerrechten aan communisten, over de betekenis van 'the-end-of-ideology' en over het conformistische karakter van de Amerikaanse samenleving. Ook Nederlandse socialistische intellectuelen debatteerden over de wenselijkheid van een radicaal anti-communisme. In hun visie op politiek en samenleving lieten zij zich aanvankelijk sterk leiden door een bezorgdheid over het verval van de Westerse beschaving. De nadruk die zij legden op het belang van gemeenschapszin en verantwoordelijkheidsgevoel, botste met de pragmatische en zakelijke koers van de sociaal-democratische beweging. Zowel voor de Nederlandse als voor de Amerikaanse intellectuelen was het besef dat politiek een morele basis heeft, essentieel. Hoewel er geen noemenswaardige contacten bestonden tussen beide groepen intellectuelen, vertoont de consensus binnen deze groepen een zelfde soort complexiteit. De 'consensus' was dus geen statische, bewegingsloze situatie zonder ruimte voor afwijkende meningen, maar een podium voor voortdurend debat waar de heersende opinie werd getoetst.