De burgerlijke eeuw

De tien hier gebundelde essays (op drie na alle geschreven in de jaren negentig) zijn onderverdeeld in vier rubrieken. De eerste rubriek heeft tot onderwerp het historisch besef en de geschiedwetenschap rond 1800. Aan de orde komen de veranderingen binnen het historisch besef onder invloed van de revolutie en de eeuwwende; vervolgens worden de ontwikkelingen binnen de vaderlandse geschiedschrijving beschreven in de politiek roerig periode na Wagenaar en ten slotte komt Tollens ter sprake in wiens 'verzetpoëzie' de nostalgische dimensie van het toenmalig historisch besef helder naar voren komt. Ook de tweede rubriek bevat een drietal essays. Allereerst worden de bijdragen van de Romantiek aan het historisch denken belicht, vervolgens wordt getoond op welke wijze in de burgerlijke eeuw door onderscheiden liberale groeperingen van de geschiedenis gebruik gemaakt werd en ten slotte wordt aandacht besteed aan de (recente) herwaardering van de negentiende eeuw en haar liberale burgerij. De laatste twee rubrieken betreffen expliciet de geschiedenis der geschiedschrijving. Het eerste artikel van de derde rubriek behandelt de niet te stuiten mythische canonisering van Willem van Oranje in de wetenschappelijke geschiedschrijving rond 1900, het tweede richt de aandacht op de laatste stadhouder, zijn negatieve reputatie en de spaarzame pogingen dat beeld in gunstige zin te corrigeren. Van één burgerlijk (liberaal) geschiedbeeld is nimmer sprake geweest. Arnold Toynbee en Pieter Geijl waren beiden 'burgerlijke' historici, die na de Eerste Wereldoorlog een totaal tegengestelde richting uitgingen in hun geschiedschrijving. Over dit onderwerp gaat de laatste rubriek.