Toen de Franse regeringscommissaris Georges Cuvier in 1811 de Groningse universiteit bezocht, verbaasde hij zich erover dat deze universiteit in een uithoek van het keizerrijk al bijna twee eeuwen een baken van beschaving en verlichting was. En zo is het nog altijd. De Groningse universiteit, die 400 jaar bestaat, paart sinds haar oprichting een sterke internationale uitstraling aan een actieve rol in het culturele, intellectuele en economische leven van Noord-Nederland. Soms dreigde deze excentrische ligging haar fataal te worden, maar uit elke crisis kwam de universiteit sterker tevoorschijn. Zij telde geleerden van Europees formaat, zoals de wiskundige Johann Bernoulli, de medicus Petrus Camper, de astronoom J.C. Kapteyn en de filosoof/psycholoog Gerardus Heymans. Nu behoort zij tot de beste honderd universiteiten van de wereld. Klaas van Berkel vertelt de kleurrijke geschiedenis van de universiteit, met oog voor het detail én de grote lijn.
Dit eerste deel beslaat de periode 1614-1876. Genomineerd voor de Groningse Boekenprijs 2016.
De boeken zijn ook in Open Access beschikbaar bij de University of Groningen Press. Deel 1 is te vinden onder deze link.
'The all-embracing scope of Van Berkel’s history of Groningen University is impressive. If the first volume is based mainly on secondary sources, the second one also takes annual reports of student organizations and the university administration into account. Furthermore, the author addresses many cultural and geographical specifics of Groningen in relation to national and international developments in politics, governance, science, education, and student life. [...] the rich detail at nearly every level testifies to the author’s research and erudition. No serious student of the history of Dutch universities can ignore these volumes; moreover, they provide a solid base for comparative approaches, within both Dutch and international academic history writing and also with regard to the more specific role of universities in border regions.' Joseph Wachelder in: Isis 110 (2019) 2, p. 383-386
'Voor een boek van deze omvang heeft Van Berkel een tekst afgeleverd die bewondering afdwingt door zijn helderheid, samenhang en soepel leesbaar proza. [...] de literaire finesse die Van Berkel inbrengt vormt een belangrijke kwaliteit van deze geschiedschrijving van de Groninger universiteit. De bredere achtergronden en de persoonlijke invalshoeken wisselen elkaar telkens af, zonder dat daarmee tekort gedaan wordt aan de samenhang.' Gert van Klinken in: Documentatieblad voor de Nederlandse Kerkgeschiedenis (juni 2015)
'Een veelomvattende, gedegen studie naar de geschiedenis van de universiteit.' Mannus van der Laan in zijn artikel 'Universiteit liep niet voorop'in: Dagblad van het Noorden 25-10-2014, p. 25
'Van Berkels geschiedenis [...] is een geschiedenis met leidmotieven en rode draden en met grote historische ontwikkelingen [...] die wordt verteld via een rijke verzameling van kleine en grote portretten en schilderingen. De geschiedenis zit vol met verhalen die Van Berkel allemaal wil vertellen, en die hij inderdaad op onnavolgbare wijze vertelt. Dit boek is een aanrader; ook voor wie zich niet voor universiteitsgeschiedenis interesseert.' Jeroen Bouterse op: www.historischhuis.nl/recensiebank 13-02-2015
'Het boek is goed verzorgd. Van Berkel heeft een toegankelijk werk over zijn universiteit geschreven. Duidelijk is dat het zelfbewustzijn van de Groningers een niet te versmaden factor is geweest in de geschiedenis van deze universiteit.' Harm Veldman in 'Vier eeuwen universiteit in Groningen', in: Reformatorisch Dagblad/boeken 06-11-2014, p. 11
'Het mooie van dit herdenkingsboek zijn de fraaie vormgeving, de toegankelijke schrijfstijl en de vele invalshoeken [...]. Van Berkel kijkt verder dan de universiteit en belicht ook haar uitwerking op de stad, de provincie en het land. Hij schetst hoe de wetenschapsbeoefening in Groningen een weerspiegeling was van academische inzichten en ontwikkelingen elders en hoe ze vaak haar eigen weg ging.' Willem Bouwman in: Nederlands Dagblad/Gulliver, 24-10-2014, p. 10
'Het eerste deel [...] is niet alleen een vlot geschreven overzicht van een universiteit die regelmatig in de clinch ligt met zijn eigen gereformeerde signatuur. Het boek levert ook regelmatig een nieuwe visie op wat we dachten te weten [...] "Tja, ik heb niet de bedoeling gehad om Ubbo Emmius van zijn voetstuk te lichten, maar de rol van dé stichter van de universiteit, ja sorry, dat klopt gewoon niet. In de jaren 1612-1614 schrijft Ubbo regelmatig over de vorderingen en hij hangt daar een veel onzekerder verhaal tegen zijn vrienden, dan wat er uit de officiële geschiedschrijving naar voren komt. Hij had grote zorgen en vond dat het allemaal veel te groots en kostbaar aangepakt werd. Een gewone predikantenopleiding had hij ook goed gevonden. Maar hij stond veel meer aan de zijlijn en moest afwachten hoe het plan van de Staten werd uitgewerkt" [, aldus Van Berkel].' Christien Boomsma in: UK Magazine, 16 september 2014, te raadplegen via: http://www.ukrant.nl/magazine/voor-ubbo-hoefde-het-niet-zo
Lees ook het artikel 'Overheid contra Verlichting. Een geruchtmakende affaire in Groningen' van Klaas van Berkel in: Geschiedenis Magazine (oktober 2014) 7, p. 55.
Verder gesignaleerd in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 38 (2015) 1, p. 99.