In de driekwart eeuw tussen 1876 en 1945 ontstond in Nederland de klassieke universiteit: de universiteit waarin de hoogleraren alles voor het zeggen hadden, waar de studenten in zalige onmaatschappelijkheid hun gang konden gaan en waarin wetenschap een hoge morele, vormende betekenis had. De Groningse universiteit was een waardige representant van deze inmiddels verdwenen universiteit, waar nog vaak met nostalgie naar wordt teruggekeken. Voor de Rijksuniversiteit Groningen was het een soms heftige periode: de universiteit werd eerst bijna opgeheven, vervolgens omgevormd tot een universiteit met internationale betekenis, een universiteit die in tijden van crisis en depressie overeind bleef, maar ten slotte diep moest buigen voor de Duitse bezetter. In het tweede deel van Universiteit van het Noorden. Vier eeuwen academisch leven in Groningen vertelt Klaas van Berkel, met oog voor de grote lijn én het sprekende detail, die bewogen geschiedenis. Deel 1 De oude universiteit, 1614-1876 is verschenen in 2014, het laatste deel in januari 2022.
De boeken zijn ook in Open Access beschikbaar bij de University of Groningen Press. Deel 2 is te vinden onder deze link.
'The all-embracing scope of Van Berkel’s history of Groningen University is impressive. If the first volume is based mainly on secondary sources, the second one also takes annual reports of student organizations and the university administration into account. Furthermore, the author addresses many cultural and geographical specifics of Groningen in relation to national and international developments in politics, governance, science, education, and student life. Several chapters could have had a better focus; the narrative in the second volume is occasionally somewhat marred by repetition; and structural transformations in the sciences, such as discipline formation, are given scant attention. Yet the rich detail at nearly every level testifies to the author’s research and erudition. No serious student of the history of Dutch universities can ignore these volumes; moreover, they provide a solid base for comparative approaches, within both Dutch and international academic history writing and also with regard to the more specific role of universities in border regions.' Joseph Wachelder in: Isis 110 (2019) 2, p. 383-386; 'Evenals deel 1 is deel 2 van Universiteit van het Noorden een boek waarin niet alleen formele, officiële en openbare zaken de revue passeren, maar ook informele, hoewel ik het idee heb dat deze laatste een minder grote rol hebben gekregen dan in het eerste deel. [...] In ruim 800 pagina's neemt Van Berkel, met soms te veel oog voor detail, maar zonder de grote lijn los te laten, de lezer stap voor stap en chronologische mee op reis door het academische leven in Groningen gedurende de tweelde helft van de 19e eeuw en de eerste helft van de 20e eeuw. Wederom is er voldoende plaats ingeruimd voor illustraties.' Riemer Janssen in: Stad & Lande 27 (2018) 1, p. 42-43; 'Het boek is, bij alle ruimte die Van Berkel in dit voorlaatste hoofdstuk terecht heeft genomen om het studentenleven en de academische gemeenschap (of het gebrek daaraan) in het interbellum te beschrijven, toch behoorlijk plotseling afgelopen. [...] Maar als de enige klacht aan het eind van een boek van deze omvang is dat het op het eind nog wel wat langer had gemogen, dan valt er blijkbaar weinig te klagen. Inderdaad: het tweede deel van deze geschiedenis heeft minstens alle deugden van het eerste. Groningen mag zijn handen dichtknijpen met deze verteller.' Jeroen Bouterse via: historischhuis.nl, januari 2019; 'Het boek doet in omvang nauwelijks onder voor het eerste deel (zeker gezien het hier "slechts" om driekwart eeuw gaat) en ook nu is de vormgeving van zeer hoge kwaliteit (op de eerste drukfout was het wachten tot bladzijde 824). Het boek is in menig opzicht uitzonderlijk: Van Berkel slaagt erin om een enorme hoeveelheid informatie over zowat alle geledingen van het academisch leven in coherente, ja zelfs spannende, hoofdstukken te ordenen. Zijn taal is beeldrijk en trefzeker, zijn historisch inzicht verhelderend, zijn inleefvermogen aanstekelijk. Dit is niet enkel een wetenschappelijke studie over een historisch onderwerp; het is ook een vermakelijk leesboek waarin men zich graag en langdurig wil verdiepen. [...] Van Berkel heeft nu de contouren van wat de klassieke universiteit kan geweest zijn, op scherp gesteld en daarmee beeld en realiteit opnieuw in balans gebracht.' Geert van Paemel in: Studium 11 (2018) 2, p. 158-160; '"Doordringen tot in de haarvaten van het academisch leven" is het doel van Klaas van Berkels boek over de Groningse universiteit in de jaren 1876-1945. Die ambitie maakt hij ruimschoots waar in dit lijvige werk, dat alle kanten van het academische leven in Groningen in deze jaren uitvoerig belicht. Toch is dit boek meer dan een naslagwerk. Van Berkel breekt een lans voor het ideaal dat de universiteit in deze periode belichaamde.' Peter van Dam in: Geschiedenis magazine 53 (2018) 4, p. 65; 'Klaas van Berkel, hoogleraar geschiedenis in Groningen, staat erom bekend dat hij leesbare en gedegen boeken schrijft, meestal over onderwerpen uit de wetenschapsgeschiedenis. Hij publiceert nu zijn derde boek over de geschiedenis van de Rijksuniversiteit Groningen, over de universiteit in de periode 1876 tot 1945. Eerder schreef Van Berkel over de universiteit tussen 1614 en 1876 en over de universiteit in oorlogstijd. Universiteit van het noorden. Deel 2 De klassieke universiteit 1876-1945 vertelt het verhaal van de universiteit in al haar facetten: van het studentenleven en het universitair bestuur, tot de ontwikkeling van de verschillende studies en de gangbare denkbeelden over onderwijs en wetenschap. [...] Universiteit van het noorden is een boek vol namen en feiten, die het lezen niet bemoeilijken doordat Van Berkel de namen en feiten verweeft in een samenhangend verhaal. Het is leerzaam, doordat Van Berkel de Groningse universiteit voortdurend in verband brengt met ontwikkelingen in de wetenschap en in de samenleving.' Willem Bouwman in: Nederlands Dagblad | Gulliver, 29 december 2017, p. 16.