Schrift in dienst van de macht

Tijdens de eerste helft van de dertiende eeuw was het neerschrijven van de grafelijke beslissingen in Vlaanderen en Henegouwen reeds goed ingeburgerd. Zowel de tekst als de uiterlijke vorm van de grafelijke oorkonden tonen aan dat de mentaliteit voor een schriftgebaseerd bestuur aanwezig was, maar ook dat de documentaire uitvoering ervan nog ruimte liet voor interpretatie en creativiteit. Els De Paermentier werpt een nieuw licht op de operationele werking van de grafelijke kanselarij in Vlaanderen en Henegouwen tijdens de periode 1191-1244, toen beide graafschappen in een personele unie verbonden waren. Aan de hand van het digitale oorkondecorpus Diplomata Belgica ontwikkelde zij een analysemodel dat toeliet de grafelijke akten vanuit een brede, comparatieve basis te vergelijken. De oorkondeproductie en kanselarijwerking in dienst van de graven en gravinnen konden op die manier vanuit nieuwe invalshoeken worden doorgelicht. De kanselarij openbaarde zich als een experimenteel laboratorium van pragmatische geletterdheid en schriftgebruik in dienst van een grafelijk bestuur onder druk, en van bestuursorganen en administratieve functies in transitie.

Deel 2 van het boek, met dictaatanalyse en bijlagen, is digitaal te raadplegen door te klikken op deze link.

Schrift en Schriftdragers in de Nederlanden in de Middeleeuwn (SSNM) is een Belgisch-Nederlandse werkgroep van experts in de hulpwetenschappen voor de studie van de middeleeuwse geschiedenis (paleografie, codicologie, diplomatiek). Alle monografieën die in de SSNM-reeks verschijnen zijn peer-reviewed door een daartoe aangestelde leescommissie. De leescommissie bestaat uit twee of drie onafhankelijke experts die niet betrokken waren bij de totstandkoming van het werk.

'[...] Het is al met al een indrukwekkende prestatie, en, afgezien van het huidige diplomatische onderzoek, krijgt de lezer ook inzicht in de mogelijkheden van de digital turn voor de hulpwetenschappen van de geschiedenis. [...]' - Marco Mostert in BMGN - Low Countries Historical Review 138 (2023)

'[…] Bewonderenswaardig is de kritische houding van De Paermentier doorheen het gehele onderzoek: ze wijst veelvuldig op eventuele tekortkomingen of kritieken die vervolgens op overtuigende manier weerlegd worden. […] Dit boek vormt echter ook een meerwaarde voor al wie geïnteresseerd is in kanselarijstudies als specifieke invalshoek van diplomatisch en paleografisch onderzoek. Deze studie biedt immers niet enkel inzicht in verschillende aspecten van de oorkonden zelf (zoals de gebruikte handschriften, valideringsmethoden of inhoud), maar wordt door De Paermentier aangewend om ook de bredere context rond de oorkondingsactiviteiten te reconstrueren. Het boek biedt op die manier interessante conclusies betreffende de werking van een kanselarij die voor menig mediëvist van nut kunnen zijn. […]' - Lene ten Haag in Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis 159 (2022) 2, p. 380-384

'[...] Dit boek vormt echter ook een meerwaarde voor al wie geïnteresseerd is in kanselarijstudies als specifieke invalshoek van diplomatisch en paleografisch onderzoek. Deze studie biedt immers niet enkel inzicht in verschillende aspecten van de oorkonden zelf (zoals de gebruikte handschriften, valideringsmethoden of inhoud), maar wordt door De Paermentier aangewend om ook de bredere context rond de oorkondingsactiviteiten te reconstrueren. [...] Dankzij de toegankelijkheid van het boek, kan het dan ook aangeraden worden voor al wie meer te weten wil komen over de kanselarijwerking in de middeleeuwen.' - Lene ten Haaf in Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis te Brugge 2022, p. 380-384

'[...] Ondanks de (noodzakelijke) techniciteit is dit boek een must voor alle geïnteresseerden in de middeleeuwse Vlaamse geschiedenis gelardeerd met Henegouwse linken' - Harry van Royen in G-Geschiedenis 8|2021, p. 62