Die conste vanden getale

In de vijftiende en zestiende eeuw moesten koop- en ambachtslieden en beoefenaars van administratieve en financiële beroepen bedreven zijn in 'die conste vanden getale', dat wil zeggen het schriftelijk rekenen met de 'moderne' Hindoe-Arabische getallen. Het oudste Nederlandstalige handschrift waarin dit rekenen met de pen werd onderwezen, dateert uit 1445. Marjolein Kool analyseert hier de inhoud van zesendertig van dergelijke rekenboeken. De auteurs van de rekenboeken, die vaak zelf rekenmeesters waren, behandelden eerst de hoofdbewerkingen voor gehele getallen en breuken. De rekenprocedures die ze daarbij hanteren, vertonen grote overeenkomsten met de hedendaagse cijferalgoritmen. Daarna volgden de rekenregels waarmee allerlei praktische vraagstukken opgelost konden worden met betrekking tot het kopen, verkopen en ruilen van goederen, het wisselen van geld, het berekenen van rente en dergelijke. Soms worden ook onrealistische vraagstukken behandeld, bijvoorbeeld die waarin echtparen vaten bier leegdrinken en weduwen bevallen van hermafrodieten. Kool besteedt eveneens aandacht aan de didactiek van de rekenmeesters en hun rekenwoordenschat. De aanvankelijk gebruikte Latijnse termen werden al snel vernederlandst en aangevuld met nieuwe Nederlandse termen. Alle 1936 rekensynoniemen zijn terug te vinden - met betekenisomschrijving, vindplaatsen en citaten - in het glossarium op diskette toegevoegd aan dit boek. Dit electronische glossarium is een aanvulling op het Middelnederlandsch woordenboek en het Woordenboek der Nederlandsche Taal. Doordat Marjolein Kool niet alleen neerlandica en wiskundige is, maar ook didactica zullen zelfs rasechte alfa's in staat zijn te genieten van de inhoud van haar originele studie.    

'We [hebben] met Marjolijn Kool (...) een autoriteit op het gebied van vijftiende en zestiende eeuwse Nederlandstalige rekenboeken. Dat is na het lezen van "Die conste vanden getale" wel duidelijk.' C. van den Berg in: Tijdschrift voor Geschiedenis 112/3 (1999)

'[...] Dit zijn echter kleine euvels die niemand ervan mogen weerhouden dit boek te lezen en te koesteren! De auteur weet de verschillende werelden van de geschiedenis, de linguïstiek en de wiskunde op een voortreffelijke manier te combineren. Het blijkt dat ook de wiskundige taal wonderzoet is, voor wie haar geen geweld aandoet.' A. Meskens in: Scientiarum Historia 25 (1999) 1

'Die conste vanden getale moet beschouwd worden als een magnifieke, breed georiënteerde studie, waarin Marjolein Kool met grote deskundigheid veel moeilijke onderwerpen en thema's voor het voetlicht heeft gebracht, en haar uiterste best heeft gedaan om de lastige rekensommen zo begrijpelijk mogelijk te maken voor een breed publiek van geïnteresseerde lezers - ook wanneer zij, zoals ik, geen wiskundigen zijn.' Erwin Huizenga in: Queeste 7 (2000) 2

'The book is beautifully illustrated, which, in combination with the many quotations the author uses to illustrate her point, allows the reader to get a very detailed picture of the arithmetics discussed. After reading the book one feels familiar with 15th- and 16th-century Dutch arithmetics! Furthermore, the book is written in a very clear and consistent style. (...) Kool is at her best with the bare facts, and she presents them superbly, thus really allowing the reader to form his or her opinion. This makes "Die conste vanden getale" highly recommendable, not only to the historian of mathematics and the historian of education, but to all who would like to read more about 15th- and 16th-century Dutch mercantile arithmetic. An Enlish translation would be very welcome.' Danny Beckers in: Paedagogica Historica 35 (1999) 3

'Toen ik het grootste gedeelte van dit boek had gelezen en doorgenomen, las ik op de achterkant van de omslag wat bij mij nog onuitgesproken was: zelfs rasechte alfa's zijn in staat te genieten van de inhoud van deze originele studie. Precies! Over de analyse van al de soorten vraagstukken kan ik, als alfa, niet zo goed oordelen, maar wel over de vorm waarin dit proefschrift is gegoten: zelden heb ik een wetenschappelijk boek gelezen waarin een complexe materie zo helder en overzichtelijk in een zo feilloos en rijk Nederlands is gebracht. Alleen daarvoor al verdient de auteur alle lof en navolging. Zij is dan ook Neerlandica, wiskundige en didactica. (...) De hedendaagse rekenmethode en Nederlandse rekentermen zijn in wezen en voor een groot deel dezelfde als die uit de zestiende eeuw, wat betekent dat hun inbreng fundamenteel is geweest. En wie vandaag worstelt met een of ander rekenkundig vraagstuk, doet er misschien goed aan in Marjolein Kools boek te kijken of het niet al eeuwen geleden een oplossing heeft gekregen.' Elly Cockx-Indestege in: Archief- en Bibliotheekwezen in België 70 (1999).