Redevoering over het openbaar onderwijs in de Nederduitsche welsprekendheid

Het lijkt zo vanzelfsprekend: Nederlands studeren, of liever nog bestuderen, aan een Nederlandse universiteit. Toch is de studie van de Nederlandse taal- en letterkunde pas twee eeuwen oud. Veel vakgenoten koppelen het begin van de neerlandistiek aan de instelling van de Leidse leerstoel in de Nederduitse welsprekendheid, die de doopsgezinde predikant Matthijs Siegenbeek (1774-1854) als eerste bezette. Op 23 september 1797 sprak deze eerste professor eloquentiæ Hollandicæ extraordinarius zijn inaugurele rede uit. In zijn Redevoering over het openbaar onderwijs in de Nederduitsche welsprekendheid gaat Siegenbeek expliciet in op het nut en het doel van het universitaire onderwijs in het Nederlands en legt uit waarom juist aanstaande juristen, theologen en politici zich dienen te bekwamen in de welsprekendheid. Globaal schetst hij hoe het academisch onderwijs in de welsprekendheidsleer eruit zou moeten zien. Met zijn rede wilde hij zijn toeschouwers definitief overtuigen van het bestaansrecht van de nieuwe leerstoel. De instelling van de eerste leerstoel in de Nederduitse welsprekendheid - wij zouden zeggen taalbeheersing - was geen op zichzelf staand verschijnsel, maar maakte deel uit van de politieke en sociaal-culturele ontwikkelingen in de eerste helft van de achttiende eeuw. Een groeiend patriottisme zorgde voor meer belangstelling voor de moedertaal en de vaderlandse letterkunde. De Leidse curatoren zagen in het onderwijs in de moedertaal en de welsprekendheid een middel om de nationale eenheid en zelfstandigheid van het volk te versterken. In dit kleine boekje wordt de inaugurele rede van Matthijs Siegenbeek opnieuw uitgegeven. In de inleiding wordt beknopt ingegaan op de inhoud en de achtergronden van de instelling van de eerste leerstoel in de Nederduitse welsprekendheid.