In de nabijheid van God en mensen

In 1859 richtte Clara Pfänder (1827-1882) in een klein Duits plaatsje een gemeenschap van vrouwelijke religieuzen op die zowel zochten naar innerlijke spirituele verdieping als een verlangen om zich in te zetten voor hulpbehoevenden, in de eerste plaats kinderen. Een jaar later werd de congregatie kerkelijk goedgekeurd onder de naam ‘Zusters van de H. Franciscus, Dochters van de H. Harten van Jezus en Maria’ en werd als leidraad de leefregel van de Reguliere Derde Orde van Franciscus van Assisi gekozen. In deze studie wordt de geschiedenis en spiritualiteit van deze congregatie geschetst vanaf 1874, het jaar waarin zij, aanvankelijk noodgedwongen vanwege de Kulturkampf, ook in Nederland terecht kwam. We lezen over de eerste moeilijke vestigingsjaren en de stichting van een eigen provincie en moederhuis in Aerdenhout (1923), waarna de zusters bekend werden als de Franciscanessen van Aerdenhout. Het aannemen van werk in het lager onderwijs en de zieken- en bejaardenzorg bracht de congregatie tot grote bloei in ons land. Maar ook het missieavontuur dat de franciscanessen vanaf 1929 begonnen op Noord-Sumatra verdient een apart hoofdstuk. Met ruim zeshonderd leden op haar hoogtepunt, was deze congregatie in het naoorlogse Nederland een partner van betekenis in het katholiek sociaal-maatschappelijke leven. Echter, de snelle kerkelijke en religieuze veranderingen van de jaren zestig gingen ook aan de zusters niet voorbij. Deze hadden ingrijpende gevolgen voor hun activiteiten, zelfverstaan en toekomstig beleid zo laat deze publicatie zien. Dat inkrimping desondanks voor een onverwachte religieuze dynamiek en een herbronning van de eigen congregatie-identiteit kon leiden is een hoopvolle boodschap die eveneens aandacht krijgt in deze studie.