Monsieur le Double

1723 is het jaar waarin de katholieke kerk scheurde; nog altijd een unieke gebeurtenis. Het was de uitkomst van de decennialange troebelen in de Hollandse kerkprovincie. Voorafgaand en rondom het zogenoemde Utrechtse Schisma bestreden veel hogere prelaten elkaar, stuk voor stuk ambitieuze, gemotiveerde, maar vaak evenzeer rancuneuze persoonlijkheden. Ook pastoor Gerard van Wijckersloot mengde zich in het conflict. In het Vaticaan stond hij bekend als ‘Monsieur le Double’ – dat was bepaald niet positief bedoeld. Hij wilde zowel de regenten van de Republiek als de Vaticaanse autoriteiten te vriend houden om zijn eigen onafhankelijkheid te bewaren. Vanuit het perspectief van Van Wijckersloot vraagt auteur Cees Paardekooper zich af of de kerkscheuring onontkoombaar was. Hij plaatst daartoe de troebelen in het decor van de pogingen van de Hollandse prelaten en de hogere katholieke burgerij om de kerkprovincie meer onafhankelijk te maken van het Vaticaan. Ook omdat ze volwaardig deel wilden uitmaken van de Hollandse natie. In hun streven naar zelfstandigheid en gelijkwaardigheid sloten ze gelegenheidscoalities met vaderlandse regenten en Vaticaanse autoriteiten die een forse  dynamiek in en om de kerkprovincie veroorzaakten. Zo bezien kunnen de troebelen worden geduid als een nieuwe fase in het emancipatieproces van het katholieke volksdeel; dit proces wordt getypeerd als multireligieuze natievorming. De gevolgen ervan ervaren we nog altijd.