Op kruistocht in de Derde Wereld

Nederland als kruisridder tegen het onrecht in de wereld. Het is een beeld dat reeds in de negentiende eeuw door politici en volkenrechtsgeleerden in het leven werd geroepen en sindsdien nooit meer is vervaagd. Toch zou het tot de jaren zeventig van deze eeuw duren voordat de regering, met name het progressieve kabinet-Den Uyl (1973-1977), op het terrein van de mensenrechten een actief beleid ging voeren. Tijdens dit kabinet werd voor het eerst een aantal beleidsprincipes op papier gezet over de mensenrechten als onderdeel van de buitenlandse politiek. In de daaropvolgende kabinetsperiode-Van Agt werden deze principes verder uitgewerkt en gebundeld in de nota 'De rechten van de mens in het buitenlands beleid'. Dat hieruit niet automatisch geconcludeerd mag worden dat de bevordering van de mensenrechten voor de regering ook steeds meer een doel op zich werd, laat Peter Malcontent duidelijk zien.

In zijn boek beschrijft Malcontent de opkomst van het thema mensenrechten in het Nederlandse buitenlands beleid en de wortels van de typisch Nederlandse zendingsdrang. Aan de hand van zes case-study's naar de reacties op schendingen van mensenrechten in Indonesië, Chili, Cuba, Vietnam, India en Pakistan geeft hij vervolgens een beeld van het Nederlandse mensenrechtenbeleid ten aanzien van de Derde Wereld. Zowel ten tijde van het kabinet-Den Uyl als het daaropvolgende kabinet-Van Agt blijken de mensenrechten meer dan eens opgeofferd te zijn aan economische en politieke belangen. En in die gevallen waarin de regering wel bereid was tot verregaande activiteiten, was de ernst van de schendingen van mensenrechten vaak niet de enige drijfveer. De pressie van actiegroepen, de houding van andere landen en minder grijpbare factoren als schuldgevoelens over het koloniale verleden speelden minstens zo'n belangrijke rol.