Van serpenten met venine

'Aspis es een serpent ghedaen/Gheleu blaeu, hebbic verstaen./Dient bijt, hi es metter doet ghemeene.' Door de slang te bezweren kan men ervoor zorgen, dat het vergif geen schade aanricht. Daarna is de slang gemakkelijk te vangen. Het beest is echter zeer schrander: zodra men begint met de bezwering 'So steectet in teen ore den staert,/Ende worpet tander nederwaert/Jeghen daerde de aarde, ende stopt sijn oren,/Also dat niet en mach kan horen.' Dit citaat is afkomstig uit Jacob van Maerlants beroemde werk Der nature bloeme, geschreven omstreeks 1266.

Maerlant beschreef in dit lijvige boek alles wat er tot in zijn tijd bekend was over mensen, viervoeters, vogels, waterdieren, reptielen, insecten, bomen, stenen, kruiden, metalen etc. Hij baseerde zich bij zijn werk met name op De naturis rerum van Thomas van Cantimpré. Maerlant schreef zijn natuurencyclopedie echter in Middelnederlandse verzen, waardoor de inhoud ook toegankelijk werd voor mensen die geen Latijn kenden. Het zesde boek van Der nature bloeme is geheel gewijd aan de beschrijving van 'serpenten met venine; , slangen. Tot deze zoölogische klasse behoorden in de middeleeuwen (en lang daarna) ook andere dieren zoals de kameleon en de hagedis. Marcel van der Voort volgt Maerlant op de voet. In aparte paragrafen, telkens beginnend met een korte inleiding, worden de 35 serpenten beschreven. Van der Voort citeert de Middelnederlandse verzen en geeft een parafrase in modern Nederlands. Daarna volgt een uitvoerig herpetologisch commentaar. Voor zijn interpretatie van de vele onbegrijpelijke details die in de tekst staan, heeft Van der Voort gebruik gemaakt van een herpetologie van Topsell uit 1608. Ook de achtergrond van veel merkwaardige eigenschappen die Maerlant in navolging van zijn bronnen aan slangen toeschrijft, wordt door Van der Voort verklaard. Hij probeert tevens te achterhalen op welke slangensoorten de beschrijvingen betrekking hebben. Dit blijft vaak giswerk, omdat de voor een precieze identificatie relevante karakteristieken niet (duidelijk) beschreven worden en omdat Maerlants classificatie op andere principes is gebaseerd. De verschillen worden zichtbaar gemaakt, doordat in het boek zowel de miniaturen uit Der nature bloeme als foto's van 'moderne slangen' zijn opgenomen. Van serpenten met venine geeft een fascinerend beeld van de slang - ook nu nog beschouwd als vreemd en geheimzinnig dier. Tevens biedt het inzicht in de wijze waarop in de dertiende eeuw naar dieren, naar de natuur gekeken werd.