Geleerden op een buitenplaats in Heemstede, drukkers in Nagasaki, een uitgever in Leiden, een recensente van katholieke jeugdboeken, boekhandelaren in zeventiende-eeuws Mexico, een verzamelaar in Groningen: ze komen allemaal voor in deze bundel. In ruim vijftig bijdragen maken we kennis met auteurs, lezers, drukkers, uitgevers, verzamelaars, binders en bibliothecarissen, recensenten en zelfs een moordenaar. Of het nu gaat over productie, handel, distributie of het gebruik van boeken, mensen zijn op allerlei manieren betrokken bij de geschiedenis van een boek. Met de aandacht voor mensen is deze bundel ook een afspiegeling van de boekwetenschap in Nederland anno 2020: gevarieerd en verbonden met allerlei andere terreinen van cultuurhistorisch onderzoek als literatuur, kunst, religie en wetenschapsgeschiedenis. Boeken staan steeds centraal, maar het zijn de mensen eromheen die het boek betekenisvol maken. De artikelen beslaan vele eeuwen en strekken zich uit over bijna alle werelddelen, maar wel met een prominente plaats voor de Lage Landen en de Vroegmoderne Tijd. Om het boek is verschenen ter gelegenheid van het afscheid van Paul Hoftijzer als hoogleraar Boekgeschiedenis aan de Universiteit van Leiden.
Inleiding
- Lotte Hellinga, Portret van de dichter
Auteurs, illustratoren en geleerden
- Geert Warnar, Zelfportret, spel en sollicitatie. Jan van Boendale in zijn Teesteye
- Florike Egmond, Verf in druk. Raadsels rond een geïllumineerde Plinius-incunabel uit 1481
- Koen Goudriaan, Het leven van Jezus van Willem van Branteghem
- Paul J. Smith, Een fabelboek in een wandtapijt (Verdure met een struisvogel, Groothertogelijk Paleis van Vilnius)
- Jeanine De Landtsheer, Bij het afscheid van een vriend…
- Henk Nellen, Dienstbetoon vanuit het gevang. Hugo Grotius’ assistentie bij de uitgave door Petrus Scriverius en Gerardus Joannes Vossius van Latijnse tragedieschrijvers
- Nicolette Mout, Het gedroomde vaderland. Pavel Stránský, Respublica Bohemiae (Ex officina Elzeviriana, Leiden 1634)
- Jan Frans van Dijkhuizen, De boeken van Nehemiah Wallington
- Bart Westerweel, De Emblems of Love van Philip Ayres en de Restauratie in Engeland
- Michiel van Groesen, De zeemens te boek gesteld, of: over Marinus en Polylector
- Olga van Marion, Mens in een machine: een ontwerp voor een ‘echte’ Sparrewouwer reus
- Hans Bots, De brieven van Charles de Lamotte aan Pierre Desmaizeaux. Spiegel van de boekenwereld tussen 1700 en 1740
- Huib J. Zuidervaart, De vroegmoderne buitenplaats als knooppunt van kennis. De casus van George Cliffords ‘Hartekamp’
Uitgevers, drukkers, boekbinders, boekverkopers en intermediairs
- Jef Schaeps, Die distructie van der stat Jherusalem
- Karin Scheper, Zestiende-eeuwse Venetiaanse boekbanden om Hebreeuwse drukken in de Warner collectie
- Sylvia van Zanen, Familieman, boekenman en plantenman. De correspondentie van overheidsfunctionaris Jean de Maes (ca. 1553-?)
- Henk Jan de Jonge, De edities van het Griekse Nieuwe Testament te Leiden gedrukt door de Raphelengii en de Elzeviers, 1591-1641
- Andrea Reyes Elizondo, Reizende boeken. Een spoor van informele boekhandel in Real de Chiapa (Nieuw-Spanje) in de zeventiende eeuw
- Marja Smolenaars, Een Engelsman in Amsterdam. Boekhandelaar en drukker Henry Tuthill
- Peter Nieuwenhuizen, Het impressum Van Paddenburg
- Jeroen Salman, De heilzame boekhandel. Engelse remedies tegen Nederlandse kwalen (1650-1800)
- Erik Geleijns, Alom te bekomen en nergens te vinden. Over concurrerende miniatuurbijbels van Haagse drukkers
- Jan Bos, Apollo in Den Haag en Leiden. Apollo’s liedboeken voor kermis, Sint Nicolaas en Nieuwjaar
- Bert Stamkot, Gezicht in een drukkerij door Aert Schouman
- Rietje van Vliet, Achter de schermen van de internationale boekhandel: Theodor Gülcher (1743-1806)
- Louis Ph. Sloos, Van soldaat tot boekverkoper en van boekverkoper tot generaal. De opmerkelijke loopbaan van generaal-majoor Johannes Didericus Doorman (1770-1827)
- Rick Honings, ‘Herdingh is geen bloot koopman’. Een auteur-uitgever-relatie in de negentiende eeuw
- Harm Beukers, Nederlandse drukkers in Nagasaki
- Fleur Praal, Springer in het schaakspel. Traditie en strategie in een negentiende-eeuws drukkersmerk
- Hans Oldewarris, Uit Het Leven gegrepen. Het fonds van Scheltens & Giltay
Critici en recensenten
- Berry Dongelmans, Christine J.F. Vetter en het rooms-katholieke jeugdboek
- Ernestine van der Wall, Een gids voor gewone lezeressen en lezers: Anna de Savornin Lohman en ‘De Hollandse Lelie’
Lezers, verzamelaars en eigenaren
- Kasper van Ommen, Zoek vooral in uw boek
- Rolf H. Bremmer Jr., Vijf Franeker studenten en één Suffridus Petrus’ De Frisiorum antiquitate (1590)
- Daphne Wouts, Leidse provenance in de Enkhuizer Librije. De veiling van het boekenbezit van de Leidse hoogleraar Gilbertus Jacchaeus (ca. 1578-1628)
- Anna Dlabačová, Een boeken- en een wapenhandelaar. Twee zeventiende-eeuwse bezitters van Gerard Leeus Die vier uterste (1477)
- Gerda C. Huisman, Een ingelijfde collectie weer vrijgemaakt. De boeken van een zeventiende-eeuwse Groningse landmeter in de Universiteitsbibliotheek Groningen
- Ad Leerintveld, Constantijn Huygens en de bibliotheek van Van Aerssen van Sommelsdijck
- Marika Keblusek, De zaak Tinius. Het literaire Nachleben van een bibliomaan
- Martijn Storms, Een koninklijk kaartenboek? De herkomst van de Atlas der Neederlanden Bibliografen en (boek)wetenschappers
- Mart van Duijn, ‘Tot uytbreydinge van het Protestantsche Christendom’. Isaac Le Longs Boek-zaal der Nederduytsche bybels (1732)
- Steven Claeyssens, ‘Brinkman’s Naamlijst van uitgegeven boeken tot wrijfpaal genomen’
- Jan Just Witkam, Facetten van Snouck Hurgronjes leven in Jeddah en Mekka
- Adriaan van der Weel, ‘Waarlijk beroemde boekverkoopers als Plantinus, de Elzeviers en Wetstein, waren zij niet allen nadrukkers?’ Negentiende-eeuwse opvattingen over het intellectueel eigendomsrecht in Nederland
- Marieke van Delft, ‘Men ziet iets pas heel helder als men zijn gedachten voor anderen gaat ordenen’. De briefwisseling tussen C.P. Burger en M.E. Kronenberg Bibliothecarissen
- Casper de Jonge, De bibliotheek van Herculaneum. Piso, Philodemos en het goede leven
- Ed van der Vlist, Elfduizend Maagden en enkele boeken. Handschriften uit het Sint Ursulaklooster in Warmond
- Wim van Anrooij, Jan met de boeken en zijn wens van een ‘publycke liberarye’
- Jos A.A.M. Biemans, Boekformaat en volkstaal als acquisitiecriteria in drie vroegmoderne bibliotheken
- Esther Mourits, Ten voordele der Fundatie. Van der Keessels curatorschap van de Bibliotheca Thysiana (1778-1816)
- André Bouwman, W.N. du Rieu en de bibliotheek van oom Luzac Lizet Duyvendak, De dames Bienfait
- Otto S. Lankhorst, Het gemiste bibliothecarisschap van Pater Bonaventura Kruitwagen ofm aan de Universiteitsbibliotheek van de Roomsch-Katholieke Universiteit van Nijmegen
- Anton van der Lem, De priesterbibliotheken in de Universiteitsbibliotheek Leiden
'[...] Er staan in deze bundel biografische artikelen over auteurs en illustratoren, artikelen over boekverkopers, drukkerijen en andere ‘intermediairs’, stukken vanuit een bibliografische interesse of andere boekwetenschappelijke invalshoeken. In totaal gaat het om 55 bijdragen van telkens vijf of zes pagina’s, te weinig om echt diep door te tasten, maar genoeg om niet verveeld te raken. Het boek is voorzien van mooie illustraties, doorzoekbaar dankzij een register en bevat dus voor elk wat wils. [...] De zeskoppige redactie, Wim van Anrooij, Anna Dlabacˇová, Erik Geleijns, Jef Schaeps, Geert Warnar en Sylvia van Zanen, mag trots zijn op het vele werk dat is verricht. Het is een mooie staalkaart geworden van wat er aan boeken te beleven valt. En is het thema misschien wat weids, erg is dat niet want het gaat om de stukken die het oplevert.' - Lisa Kuitert in Boekmanstichting 126-2021, p. 56-57
'[...] Dit boek biedt een schat aan historisch bijzondere informatie over boeken mensen die van boeken houden.' - Evert van der Veen in De Leesclub van Alles 11 februari 2021