Vanaf 1600 voltrok zich in ons land een ware windmolenrevolutie. Deze maakte het niet alleen mogelijk dat meren werden drooggemalen, maar ook dat mechanisatie in het productieproces op veel grotere schaal werd toegepast. Hiermee begon de zegetocht van een windmolenindustrie die nergens ter wereld haar gelijke had. Zij leverde een essentiële bijdrage aan de uitzonderlijke welvaartsgroei in de Republiek. Dit grote succes biedt op zijn beurt een belangrijke verklaring voor de late en trage overgang naar het 'stoomregime' in de negentiende eeuw. Dit boek belicht de overgang, het verdere verloop en de historische betekenis van beide energietransities. Het kenmerkt zich door een veelzijdige benaderingswijze en een bredere geografische spreiding. Inzicht en verklaringen worden gezocht in zowel de veranderende omstandigheden als in de deelnemende personen. Omdat de windmolenindustrie zich ook in steden en buiten Holland verspreidde, reikt het verhaal veel verder dan de Zaanstreek.
Voor dit boek ontving Heman Kaptein van The International Molinology Society Nederland en Vlaanderen de I.J. de Kramer-prijs 2017.
'Wie enig "gevoel" wil krijgen voor de complexiteit van deze transitie (Waarom duurt het zo lang? Waarom zo’n rommelig proces? Welke beren liggen er nog op de weg?) kan te rade gaan bij de geschiedenis. Lees het boek van Herman Kaptein, die twee transities analyseert: de opkomst van de windenergie in Nederland en de overgang van wind- naar stoomenergie. [...] Nijverheid op windkracht maakt duidelijk dat een generiek instrumentarium voor transities een illusie is. Weliswaar zijn generieke factoren te benoemen, zoals technologie, markt en ondernemingsgedrag, en zijn generieke maatregelen te nemen in bijvoorbeeld onderzoeksbeleid, infrastructuur, wetgeving en opleiding. Transities zijn echter ook de resultante van specifieke situaties, bijzondere omstandigheden, typische karakteristieken en toeval. Dit zorgt ervoor dat de toekomst niet maakbaar is, maar dat er wel gewerkt kan worden aan de toekomst. Dat laatste maakt Kaptein uitvoerig en gedetailleerd duidelijk.' Harry Lintsen in: BMGN. Low Countries Historical Review (2018) 133, review 81
'Het boek van Kaptein is vooral vernieuwend waar het gaat om de eerste transitie – de opkomst van de windmolen in een breed front van industriële activiteiten vanaf ongeveer 1600. Fraai is de manier waarop wordt aangetoond dat molenbouwers uit Alkmaar daar in eerste instantie een grote rol in hebben gespeeld, voordat de windmolen verder uitwaaierde en zich vooral in de Zaanstreek verder ontwikkelde. [...] Al met al is het een mooi boek over twee belangrijke energietransities geworden – alle lof voor het onderliggende historische onderzoek. Maar ook een beetje een gemiste kans om niet in te spelen op het maatschappelijk debat hierover.' Jan Luiten van Zanden via: Holland, historisch tijdschrift (tijdschriftholland.nl)
'Door de reikwijdte van het onderwerp is het boek zeker niet alleen voor molenliefhebbers de moeite waard. Geïnteresseerden in de Nieuwe Tijd vinden er een belangrijke historische achtergrond in talrijke ontwikkelingen in dit tijdvak. Bijkomend voordeel is dat deze economische geschiedenis toegankelijk is geschreven.' Leon Mijderwerijk in: Detector Magazine 157 (maart 2018), p. 32
'Met het boek Nijverheid op windkracht wordt het gebrek aan aandacht voor de wind- en watermolens meer dan goedgemaakt. Volgens Kaptein is deze aandacht voor energie belangrjk om te kunnen verklaren waarom Nederland zo laat overging op stoom als belangrijkste energiebron. [...] Kapteins boek levert behalve historische kennis ook inzichten op voor de huidige veranderingen op energiegebied. "Ik laat zien dat de transitie waar we nu in zitten niet nieuw is en dat de uitkomst positief is."' Betsy Biemond-Boer in: Reformatorisch Dagblad, 22 december 2017, p. 12-13
'Met Nijverheid op windkracht heeft de auteur beslist meer geboden dan louter een historisch overzicht van de Nederlandse windmolenindustrie. Hij haakt nadrukkelijk in op een aantal bovenliggende en complexe vraagstukken die in de geschiedenis de aandacht blijven opeisen. Verklaringen, nieuwe gegevens en inzichten geven een gedegen aanzet voor verder onderzoek en analyse. Herman Kaptein stelt: "Indien ik kan bewerkstelligen, dat er meer oog komt voor de uitzonderlijke betekenis van de industriewindmolen als een prime mover voor de hoogstaande nijverheid in de Republiek en er meer begrip is voor de afwachtende houding van de molenbezitter in een wereld van rook, dan ben ik in mijn missie geslaagd." Wat ons betreft is hij dat zeker. Z'n goed doorwrochte werk verdient alle lof en serieuze studie. Daarom kunnen wij de geïnteresseerde molenliefhebber deze uitgave dan ook van harte aanbevelen.' Gerben D. Wijnja in: De Utskoat 168 (2017) 42, p. 44-46
'Dit onderzoek omschrijft niet alleen de transitie van spier- naar windkracht in Nederland, maar ook die van wind- naar mechanische kracht. Het boek bestaat dan ook uit twee delen. Het laat daarnaast de invloed zien van economische omstandigheden op de bedrijfsvoering van de molens en de gedachtegang achter de vaak moeizame overstap op stoomkracht. [...] Het boek van Herman Kaptein geeft de ontwikkeling van diverse industriemolens en de transitie van stoomkracht in het bedrijf helder weer, tot stand gekomen door vele jaren intensief onderzoek. Een boek dat het tijdsgewricht van door wind aangedreven machines tot aan het stoommachine tijdperk op een meesterlijke wijze beschrijft. Kortom een boek dat niet mag ontbreken bij iedere molenliefhebber. Het ware gewenst dat een dergelijk boek ook voor andere molenfuncties zou verschijnen.' Uit het juryrapport van de I.J. Kramerprijs 2017
Gesignaleerd in: Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 1 (2018), p. 35 en NBD Biblion, 17 janurai 2018, Familiebuletin de Heus dec. 2021-1, p. 22-29