Lichaam, eer en recht in middeleeuws Friesland

Voor Vrije Friezen draaide alles om eer. In hun autonome gebiedjes langs de Nederlandse en Duitse Noordzeekust werd menige vete uitgevochten omdat men zich in zijn eer voelde aangetast. Wat werd gerekend tot schending van de eer is vastgelegd in zogenaamde Oudfriese boeteregisters: letselschadelijsten met opsommingen van verwondingen, beledigingen en andere geweldsdaden met bijbehorende schadevergoedingen. Vetes konden worden voorkomen of beslecht door voor het gerecht compensatie te claimen op basis van deze rechtsteksten. Nijdams historisch-antropologische analyse van de boeteregisters, waarvan de tekstoverlevering is vastgelegd op de cd-rom, verheldert niet alleen de concepten eer en lichaam en hun onderlinge relatie, maar laat ook zien dat het beeld dat Friezen van het fysieke lichaam hadden, implicaties had voor de manier waarop zij het sociale en het politieke 'lichaam' definieerden. Deze drie lichamen vormen de bestanddelen van een model van belichaamde eer dat op meerdere culturen toepasbaar is.

Dit boek is bekroond met de Prof. Van Winterprijs 2007-2008.    

'Niet eerder verdiepte iemand zich zo uitputtend in de Friese boeteregisters.' Jaap Hellinga in: Leeuwarder Courant 17-10-2008

'Met dit boek beschikt de lezer niet alleen over een uiterst boeiende historisch-Antropologische studie, maar ook over een nauwgezette filologische verantwoording en enkele kritische bronnenuitgaven van de Oudfriese boeteregisters. [...] Keer op keer verrast hij de lezer op levendige voorbeelden, onverwachte inzichten, verrassende combinaties, en vermakelijke details. [...] Gaandeweg het betoog stelt Nijdam ons steeds beter in staat de afstand te overbruggen naar die vreemde middeleeuwse Friese samenleving, maar ook naar andere culturen.' Drs. J. Batink op: www.historischhuis.nl/recensies

'Het boek is geen eenvoudige kost. Toch is het boeiend, omdat het ons binnenvoert in een leef- en denkwereld die ons volkomen vreemd geworden is. Fascinerend is hoe gedetailleerd en systematisch de opstellers van de registers te werk konden gaan. Bovendien gaat het hier om Friese teksten die zijn ontstaan in een tijd dat er nog nauwelijks Nederlandse teksten waren.' Dick Deuzeman in: Archievenblad 113 (2009) 3

'Ook voor meer medisch georiënteerde lezers heeft Nijdams boek veel te bieden. De auteur bespreekt uitvoerig de kwetsuren van het fysieke lichaam, zoals de boeteregisters ze presenteerden. Anatomie en embryologie - volgens de visie van de middeleeuwse Friezen - komen aan bod en uiteraard eveneens nauwkeurige indelingen van alle mogelijke klappen, wonden, breuken en verlammingen.' Geschiedenis der Geneeskunde 13 (2009) 6

‘Han Nijdam’s fine book (the title may be translated as Body, Honor, and Law in Medieval Frisia: a study of Old Frisian Compensation Tariffs) uses Old Frisian injury compensation schedules as a springboard for wide-ranging analyses of medieval Frisia’s conceptions of body and honor. […] Nijdam finishes with a brief overview in English of his theoretical approaches, but the fascination in this book lies just as much in the gold mine of detail it provides about the understudied society of medieval Frisia – too bad that the miner has to know Dutch. One hopes that this excellent study will be translated into a more generally accessible language.’ Lisi Oliver in: Speculum July 2011, p. 789-791

‘Deze studie […] geeft aan de hand van een bepaalde tekstsoort, de boeteregisters, een origineel en spannend beeld van de middeleeuwse Friese maatschappij. […] Het boek is met een vaardige pen geschreven en de opzet is zeer ambitieus, en nergens blijkt dat de auteur de draad kwijt raakt. […] Wetenschapsjournalisten leveren doorgaans goed werk, maar ze hebben wel een mooi en pakkend verhaal nodig. Daarvan voorziet de auteur hen met zijn originele beschouwingen zeker. Het gaat dan wel om het eerste, het gedrukte, deel. Het tweede deel, dat standaard alleen op cd-rom meegeleverd wordt, verdient echter ook aandacht. […] Heeft Nijdam nu wat het onderzoek van de boeteregisters betreft het laatst woord gesproken? Die vraag zou wat deel II betreft bevestigend beantwoord kunnen worden. Dit deel zal over enkele decennia […] nog steeds de status van een standaardwerk hebben. Zonder ook maar iets op de kwaliteit van het eerste deel af te dingen, waag ik het te veronderstellen, dat dit daarvoor niet zal opgaan. Dat is ook niet erg: een goede studie verdient een voortgaande discussie, een debat waaraan Nijdam zeker zal deelnemen.’ Henk D. Meijering in: It Beaken72 (2010) 3/4, p. 276-286

‘Door de filologische en vooral (historisch-) antropologische benadering van de boeteregisters, die toch in de eerste plaats rechtsbronnen waren, heeft Nijdam het onderzoek naar deze bronnen in een verfrissend nieuw perspectief geplaatst en bijkomende onderzoekswegen geopend. Ook voor (rechts)historici is er opnieuw werk aan de winkel. […] Uitgaande van Nijdams conclusie omtrent continuïteit en universaliteit liggen hier nog veel mogelijkheden voor (vak) grensoverschrijdend onderzoek. In elk geval vormt het boek van Nijdam een fascinerend en intrigerend werk voor ieder die zich bezighoudt met of belangstelling heeft voor de Friese of de middeleeuwse geschiedenis.’ B.C.M. Jacobs in: BMGN 125 (2010) 4, p. 123-124

Zie ook de uitgebreide bespreking/interview in: Friesch Dagblad 02-10-2008

Verder gesignaleerd in: Nederlands Dagblad 03-10-2008; De Rechtshistorische Courant oktober 2008; Geschiedenis Magazine 44 (2009) 2.