Vuur, vuur!

Eduard Douwes Dekker schreef over Edouard Carolus: ‘Mijn voorganger, die met bekrompen vermogens het goede wilde, had den laatsten dag van 1855 bepaald als het tijdstip waarop hij doen wilde wat ik den 24 februarij 1856 gedaan heb – Hij had met den heer Brest van Kempen geconfereerd en overlegd en is niet geslaagd op die wijs. Tot ultimo van het jaar was zijn ultimatum van schipperen. Onverwacht werd hij ziek en stierf. – Hij is vergeven! En al zou geen geneesheer een spoor vinden van dat vergif in het opgegraven lijk, ik zeg dat hij vergeven is. En al verklaarde de faculteit dat hij bezweek aan de geleerdste ziekte die ooit een grieksche naam droeg – ik zeg dat hij vergeven is. Dat is usance!’ Men zegt dat Douwes Dekker vergiftigd was door vergiftigingsvrees. Hij klaagde de regent van Lebak aan wegens machtsmisbruik en knevelarij. Zijn superieuren steunden hem echter niet, hij werd berispt, overgeplaatst en nam daarop ontslag. Hij verliet Indië. In 1860 verscheen vervolgens Max Havelaar, of de koffij-veilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij door Multatuli. Pramoedya Ananta Toer roemde het als ‘the book that killed colonialism’. In de Multatulistudie is de dood van de Oost-Indisch ambtenaar Carolus een gegeven, in die zin dat Douwes Dekker hem voor vergiftigd hield. De in de zaak geïnteresseerde lezer had hieraan voldoende. Voor het leven van Carolus heeft niemand ooit belangstelling gehad, alsof dit leven nimmer enige betekenis heeft gehad. Zo werd zijn vergiftiging een mythe en werd zijn leven aan het blikveld van de onderzoeker onttrokken. Tot nu.

Tom Phijffer (1965) is advocaat en literator. Hij publiceerde in 2000 Het gelijk van Multatuli, het handelen van Eduard Douwes Dekker in rechtshistorisch perspectief, dat in 2001 bekroond werd met de Sjaalman-prijs van het Multatuli Genootschap. Naast zijn praktijk als huurrechtspecialist schrijft Phijffer artikelen en columns op literair gebied. Dit leidde tot een boek over de postkoloniale verhoudingen tussen Nederland en Indonesië door de ogen van de nestor van de Indische letteren die in 1971 als regeringsgezant naar Java werd gestuurd: Het masker van Rob Nieuwenhuys, reconstructie van een vergeten reis naar Indonesië (Uitgeverij Verloren, 2020). Vuur, vuur! is zijn derde boek.